KIERZKÓW (Kerkow)

Województwo: zachodniopomorskie

Powiat: myśliborski

Gmina: Myślibórz

Diecezja: szczecińsko-kamieńska

Dekanat: Myślibórz

Parafia: Najświętszego Serca Pana Jezusa

Niewielka wieś położona w centrum Pojezierza Myśliborskiego w odległości 11 km na północny zachód od Myśliborza. Słowiański rodowód osady zdradza owalnicowy układ zabudowy z wydłużonym wrzecionowatym nawsiem, pośrodku którego wzniesiono kościół. We wczesnym średniowieczu wymieniano ją pod nazwą “Lukowe Zedelitz” (1250). Do połowy XIII wieku należała do rycerzy Conrada i Bertolda von Kleist. W roku 1254 nadali oni wieś wraz z przyległościami konwentowi cystersów z Kołbacza. Klasztor przekazał otrzymane dobra w lenno rycerzowi Dietrichowi von Kerkow, od którego to wieś przyjęła nową nazwę. Pod koniec XIII wieku osada stała się własnością biskupów kamieńskim. W czasie wojen brandenbursko-pomorskich wyludniła się. W roku 1337 margrabia brandenburski Wittelsbach przekazał wieś w lenno rycerzowi Henningowi von Wedel. Spośród 77 łanów ziemi ornej 4 przynależało wówczas plebanowi. W roku 1408 nowym właścicielem wsi został rycerz Urlik von Ost z Drezdenka. Pod koniec XVII wieku elektor brandenburski Fryderyk Wilhelm nadał Kerkow feldmarszałkowi Georgowi von Derffinger. Kolejny przedstawiciel rodu baron Friedrich von Derfflinger w północnym skraju wisi wzniósł dwór, gruntownie przebudował też kościół parafialny. W roku 1739 wolą testamentową majątek Kerkow zapisany został dla domu sierot w Sulechowie. Od początku XIX wieku do roku 1846 dzierżawcą majątku był wyższy urzędnik ziemski Schneider, który znaczną część lasów okalających wieś zamienił na pola uprawne. Założył również folwark Flachswinkel (lniany zakątek). W tym czasie w Kerkow było 40 domów zajmowanych przez 13 chłopów, 7 zagrodników, 2 chałupników, 24 komorników, rybaka, kołodzieja, kowala i młynarza - właściciela wiatraka. Na przełomie XIX i XX wieku właściciele folwarku zmieniali się wielokrotnie. W okresie międzywojennym i w czasie II wojny śwaitowej, Kierzków był siedzibą wójta. Znajdował się tutaj: urząd stanu cywilnego, poczta, kościół, gospoda, posterunek policji, szkoła, jatki, piekarnia oraz w niewielkiej odległości od zabudowań stacja kolejowa linii Siekierki-Stargard. W czasie wojny, w majątku mieścił się podobóz jeniecki (Kriegsgefagen Unterkunft), w którym obok Polaków przebywali również jeńcy francuscy (budynek nieczynnej obecnie kawiarni). Obóz dla Polaków znajdował się w dzisiejszych magazynach zbożowych. 3 lutego 1945 roku oddziały 2 Armii Pancernej I Frontu Białoruskiego zajęły Kierzków. Kiedy po zakończeniu działań wojennych Rosjanie wracali na wschód, zabrali ze sobą m.in. krowy, konie, a także szyny kolejowe, maszyny z tartaku w Rowie, zboże oraz inne zdobycze wojenne. Po zakończeniu wojny Niemców wywożono etapami. Ostatni Niemcy opuścili Kierzków pod koniec roku 1945.

Źródła

- Pierwsza świątynia w Kierzkowie powstać musiała przed rokiem 1337.

- Zachowany do dziś kościół wybudowano na początku XVIII wieku.

- Poświęcony jako świątynia katolicka 01.12.1946 roku przez ks. Kazimierza Dymitrowicza SDB

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku wiejskiej zabudowy w centrum wydłużonego wrzecionowatego nawsia, na prostokątnej parceli wydzielonej kamiennym murem. Prawdopodobnie wzniesiony została na miejscu wcześniejszej średniowiecznej budowli. Prosta salowa forma posiadająca plan prostokąta zamknięta została od wschodu półokrągłą apsydą. W okresie późniejszym do ściany południowej dobudowano lożę kolatorską oraz wieżę zachodnią. Najmłodsze pomieszczenie zakrystii dobudowano do południowej ściany wieży. Całość zamknięto drewnianym stropem belkowym i dachami dwuspadowymi krytymi dachówką ceramiczną. Jedynie koncha apsydy otrzymała dach stożkowy kryty blachą, a zakrystia dach pulpitowy kryty dachówką.

Ściany posadowione na kamiennym fundamencie wymurowano w całości z cegły. W pierwszej połowie XX wieku otynkowano elewacje zewnętrzne. W podstawie ściany zachodniej wzniesiono portal o prostym ościeżu zamkniętym łukiem pełnym. W późniejszym okresie został on przemurowany do formy prostokątnej. Półokrągłą formę otrzymały duże szerokie okna usytuowane symetrycznie na przestrzał w ścianach północnej i południowej (po cztery z każdej ze ścian). Dodatkowe dwa okna osadzono w skrajnych partiach ściany zachodniej.

Do wschodniej ściany kościoła dobudowano półokrągła bezokienną apsydę z murowaną konchą, zamkniętą dachem ostrosłupowym krytym blachą. Od strony wewnętrznej podkreślono ją profilowaną opaską.

W bliżej nieokreślonym czasie do południowej ściany kościoła dobudowano lożę kolatorską z zewnętrznym wejściem od zachodu i zabiegowymi schodami prowadzącymi na emporę. W każdej ze ścian osadzono okno, duże w południowej ścianie szczytowej i mniejsze w pozostałych ścianach.

Do ściany zachodniej kościoła dobudowano wieżę o planie kwadratu. Na ceglanej podstawie oparto nadbudowę o konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą. W podstawie osadzono portal o prostym ościeżu zamkniętym łukiem pełnym. Zapewne w późniejszym okresie zamurowano półkoliste nadświetle. Ściany północną i południową rozczłonkowano oknami, u dołu pojedynczym o półokrągłym zamknięciu, wyżej oknami szczelinowymi o biforyjnym układzie. W koronie trzech ścian wykonano triady okien o półokrągłym wykroju przesłoniętych drewnianymi żaluzjami dla lepszego rozchodzenia się dźwięku dzwonów. Całość zamknięto drewnianym hełmem krytym blachą, zwieńczonym iglicą z kulą i krzyżem. W czworobocznej latarni osadzono okna o półokrągłym wykroju przesłonięte żaluzjami.

Do południowej ściany wieży dobudowano niewielką przybudówkę o planie prostokąta z niewielkim oknem od południa. Zamknięto ją płaskim stropem i dachem pulpitowym krytym dachówką. Mieściła się w niej zakrystia.

Plac kościelny otoczony został niskim kamiennym murem z bramkami i furtkami od wschodu i zachodu oraz furtką od północy. Pełnił funkcję lokalnej nekropolii do chwili utworzenia nowego cmentarza usytuowanego po zachodniej stronie miejscowości. Przy wschodniej bramie, zapewne w drugiej połowie XIX wieku, w ciągu muru kościelnego wzniesiono niewielki prosty salowy budynek pełniący zapewne funkcję kaplicy przedpogrzebowej. W północno-zachodnim skraju placu zachował się pomnik poświęcony poległym na frontach I wojny światowej. Główne płyty z nazwiskami żołnierzy zostały usunięte, na cokole dostrzec można obustronnie identyczną inskrypcję „Gewidmet von der Gemeinde Kerkow” (Dedykowany przez gminę Kerkow).

Wyposażenie

- Ołtarz typu architektonicznego z XVIII wieku usytuowany w apsydzie. Podstawa z mensą w formie prostokątnej skrzyni z delikatnymi frontowymi zdobieniami wydaje się być dziełem współczesnym. Zasadniczą część stanowi retabulum w formie edikuli złożonej z podtrzymujących belkowanie filarów z wąskimi pilastrami zakończonymi głowicami. Czoło pilastrów ozdobiono pasami z wici roślinnej. Na belkowaniu z profilowanymi gzymsami umieszczono zwieńczenie w formie medalionu zdobionego wicią akantową. Tą samą wicią ozdobiono boki edikuli. W jej wnętrzu umieszczono obecnie figurę Chrystusa.

- Chrzcielnica z XIX wieku drewniana ze złoconymi zdobieniami. Ostrosłupowe zamknięcie zwieńczono kulą i krzyżem.

- Empora zachodnia z krótkimi balkonami bocznymi wsparta na słupach. Balustrada prosta płycinowa z profilowanymi gzymsami.

- Loża kolatorska w południowej przybudówce z prostą balustradą. Przestrzeń pod lożą oddzielona od nawy dekoracyjną drewnianą kurtyną z drzwiami wejściowymi. Obecnie znajduje się tu zakrystia.

- Ławy dla wiernych drewniane XIX wieczne.

Architektura Pomorza