Architektura Pomorza

Duża wieś o średniowiecznym rodowodzie położona na uboczy głównych traktów w odległości 5 km na północny zachód od Trzcińska Zdrój. Luźna zabudowa skupiona po obu stronach rzeki Różycy z założeniem dworskim w południowej pierzei. Rozwój osady nastąpił w okresie tzw. kolonizacji niemieckiej. Na kartach historii pojawiła się w roku 1235 w kontekście nadania ziemi bańskiej przez szczecińskiego księcia Barnima I zakonowi templariuszy z Rurki. Swój majątek miał tu również rycerski ród von Steinwehr wywodzący się z Magdeburga, od którego wieś przejęła nazwę. Po likwidacji zakonu templariuszy, wszystkie dobra przejął zakon joannitów. W 1622 roku w Steinwehr znajdowały się dwa majątki. Pierwszy, liczący 18 włók rycerskich i 12 chłopskich, należał do mistrza joannitów Dietricha. Drugi, liczący 18 włók rycerskich i 10 chłopskich, należał do Jacoba von Schoenebecka. Po 1648 roku obydwa majątki należały do szwedzkiego lennika rodu von Sahlfeldów. W późniejszych czasach prawa własności majątków nabywały kolejno rody von Schmallenberg, von Damnitzow, von Grumbkow oraz von Sydow. W roku 1731 majątek za kwotę 39 000 talarów nabył margrabia Fryderyk Wilhelm von Hohenzollern, ówczesny właściciel Swobnicy i Schwedt. Po jego śmierci właścicielami majątku Steinwehr, zostało małżeństwo Anna Elżbieta Luiza i Ferdynand von Preussen. Z powodu dużego zadłużenia majątku, został on upaństwowiony i do 1817 roku wydzierżawiany różnym zarządcom. Kolejnym właścicielem majątku aż do roku do 1945 roku była rodzina von Eick. W 1911 roku w dworze urodził się aktor Peter Goetz von Eick, znany później pod nazwiskiem Peter van Eyck, który grał u boku takich sław, jak: John Wayne, Henry Fonda czy Sean Connery. W 1925 roku wieś liczyła 400 mieszkańców skupionych w 79 gospodarstwach domowych. Było pośród nich 370 ewangelików i 28 katolików. W latach 60. XX wieku został rozebrany ryglowy dwór należący do Petera van Eycka. W 1825 roku w południowo-wschodniej części wsi powstał folwark Zabuże (Wersfelde), który należał do małżeństwa Eleonory Roemer i Wilhelma Ludwika Schneidera. Po śmierci właścicielki majątek został sprzedany Johanowi Augustowi Graewemu. Ostatnim właścicielem w latach 1929–1945 był Ernest Otto Walkhof. Majątek obejmował 478 ha i przynosił roczny dochód w wysokości 6 536 marek. W 1945 roku wieś zamieszkiwało 325 osób, z czego w rolnictwie i leśnictwie pracowało 273 ludzi. Po roku 1945 grunty folwarczne znacjonalizowano i utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Po przemianach ustrojowych wieś nadal zachowała rolniczy charakter.

Źródła 

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku wiejskiej zabudowy na lewym brzegu przepływającej przez miejscowość rzeki Różycy, na prostokątnej parceli wydzielonej kamiennym murem. Wzniesiono go na planie prostokąta (14 x 7,1 m) o salowym układzie przestrzennym, który w XVIII stuleciu wzbogacono o wieżę dachową i niewielką kruchtę przy ścianie zachodniej. 

Mury posadowione na kamiennym fundamencie wymurowano z luźno ułożonych głazów i kamieni narzutowych łączonych zaprawą cementowo-wapienną z ceglanym materiałem wypełniającym. Wnętrze zamknięto płaskim drewnianym stropem z tynkowaną podsufitką oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną. Posadzkę wyłożono czworobocznymi płytami ceramicznymi.

Portale wejściowe usytuowano w ścianie południowej i zachodniej. Relikty portalu południowego pozostały widoczne w postaci ceglanego ościeża. W okresie przebudowy kościoła portal ten zamurowano, a w miejscu ostrołuku osadzono parapet okna. Portal zachodni o dwuuskokowym ceglanym ościeżu zamknięto również ostrołukiem. W XIX wieku obudowano go płytką kruchtą o neogotyckiej formie z dekoracyjną wimpergą i ostrołukowym wejściem. W ścianach bocznych wykonano niewielkie okna o ostrołukowym wykroju. Przestrzeń tą zamknięto niskim dachem dwuspadowym krytym dachówką. W ostatnich latach nad wejściem do kruchty dodano wątpliwej urody drewniany okap.     

Podczas XVIII wiecznej przebudowy kościoła przemurowano okna osadzone symetrycznie, na przestrzał, po trzy w ścianach północnej i południowej oraz dwa w elewacji wschodniej. Ceglane ościeża zgodnie z barokową stylizacją silnie rozglifiono na zewnątrz i zamknięto łukami odcinkowymi oraz skośnymi parapetami. Okna w ścianach północnej i południowej znacznie wydłużono. W XIX wieku ościeża niektórych okien wymurowano na nowo i dodatkowo przedzielono.   

Szczyty kamienne jednolite. Jedynie w szczycie wschodnim wykonano niewielki prostokątny otwór wentylujący poddasze.

Wieżę o planie kwadratu nadbudowano nad partią zachodnią kościoła, opierając konstrukcję szkieletową na ścianie szczytowej i więźbie dachowej. Jednoprzestrzenne wnętrze zamknięto dwudzielnym szpiczastym hełmem krytym blachą. Zwieńczono go kulą i krzyżem. W trzech ścianach wieży osadzono centralnie po jednym niewielkim oknie o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym. Światło okna przesłonięto drewnianymi żaluzjami. Ponad oknami umieszczono kwadratowe tarcze zegarowe zaopatrzone w niewielki okap.

Plac kościelny o prostokątnym zarysie otoczono kamiennym murem z bramkami od zachodu i północy. Do roku 1945 pełnił funkcję lokalnej nekropolii. W latach następnych nagrobki usunięto a cały teren splantowano. Obecnie z ocalałych płyt utworzono symboliczne lapidarium.

Wyposażenie 

Warto zobaczyć.

W centrum wsi, tuż za kościołem, znajduje się niewielki most nad rzeką Różycą. Dwa półkoliste przęsła wsparte są pośrodku na kamiennych filarach posadowionych w nurcie rzeki.

Przy wjeździe do miejscowości, od strony Trzcińska Zdrój, znajdują się pozostałości folwarku z dworem i niewielkim założeniem parkowym od wschodu. Zrujnowany parterowy budynek wzniesiono w drugiej połowie XIX wieku w stylu neogotyku angielskiego. Obiekt remontowany był w latach 50. XX wieku. Po upadku PGR budynek opustoszał i popadł w ruinę.