GRENZ (Granica)

Bundesland: Brandenburg

Landkreis: Uckermark

Mała wieś o średniowiecznym rodowodzie położona w odległości ok. 13 km na wschód od Prenzlau. Wczesną metrykę osady potwierdzają zachowane ślady osadnicze, słowiańska nazwa nawiązująca do granicy bagien czy mokradeł, przekazy źródłowe oraz układ zabudowy skupionej wokół wrzecionowatego nawsia. Wymieniona została po raz pierwszy w dokumencie wystawionym 1 września 1332 roku przez pomorskich książąt Ottona i Barnima, potwierdzających nadania dla klasztoru cysterek w Seehausen. Swoje dobra w „Grenze” mieli również mieszczanie z Prenzalu i Pasewalk. Rejestr gruntów cesarza Karola IV z 1375 roku przypisał osadzie zaledwie 36 łanów gruntów ornych, w tym 3 łany plebańskie oraz wymienił 18 domostw zagrodników. Po kasacie klasztoru wieś weszła w skład domeny książęcej z urzędem w Gramzow-Seehausen. Peryferyjne położenie uchroniło Grenz od dziejowych kataklizmów. W roku 1973 miejscowość włączono do sołectwa Ziemkendorf. Otoczona niewielkim lasem, polami i jeziorami zachowała typowo rolniczy charakter.

Źródła

- Kościół zbudowany prawdopodobnie w XIV wieku.

- W nieokreślonym czasie został zniszczony.

- Odbudowany na początku lub pod koniec XVI wieku.

- W roku 1788 został przedłużony w kierunku zachodnim.

- Do czasów reformacji był kościołem parafialnym z własnym pastorem, po czym stał się kościołem filialnym parafii w Drense.

Architektura

Kościół usytuowano w zachodnim skraju wrzecionowatego nawsia, na kwadratowej parceli wydzielonej murem. Pierwotna świątynia uległa prawdopodobnie zniszczeniu. Zachowaną do dziś budowlę wzniesiono na początku lub pod koniec XVI wieku, w formie jednoprzestrzennej salowej budowli, zamkniętej trójbocznym, przegubowym, drewnianym sufitem oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką. Pod koniec XVIII wieku kościół przedłużono w kierunku zachodnim, wydzielając niewielką kruchtę pod konstrukcję wieży dachowej.

Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono z nieobrobionych kamieni polnych przeplatanych cegłą. Szczyt wschodni, nieotynkowany, ozdobiono okulusem oraz niewielkim prostokątnym otworem doświetlającym i wentylującym poddasze. Szczyt zachodni otynkowano.

Jedyny portal prowadzący obecnie do wnętrza kościoła, usytuowano w zachodniej ścianie wieży. Trójuskokowe głębokie ceglane ościeże zamknięto łukiem koszowym. Ten sam wykrój otrzymały dwuskrzydłowe drzwi osadzone w wewnętrznym ościeżu. Relikty drugiego portalowego wejścia zachowały się pośrodku ściany południowej.

We wschodniej ścianie szczytowej przetrwały pierwotne otwory okienne. Otrzymały proste, nieco rozglifione na zewnątrz, zamknięte łukiem odcinkowym ceglane ościeża. W pozostałych ścianach okna te zostały zamurowane. Nowe otwory okienne, zamknięte łukiem koszowym, usytuowano symetrycznie (po trzy) w ścianach północnej i południowej.

Kruchta wieżowa otrzymała plan prostokąta o dłuższym boku równym szerokości nawy. Wysokość ścian zrównano z nawą. Niezachowana nadstawa posiadała zapewne drewnianą konstrukcję szkieletową osadzoną w więźbie dachowej i na szczycie, zamkniętą ośmioboczną latarnią i hełmem.

Na krańcach kalenicy dachu zachowały się niewielkie iglice; wschodnia z kulą (pochodząca zapewne z niezachowanego hełmu wieży) i zachodnia z wiatrowskazem, na chorągiewce którego umieszczono datę 1924.

Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie otoczono niskim murem z kamieni. Wejście usytuowano po stronie wschodniej.

Wyposażenie

- Ołtarz ambonowy z około 1850 roku o formie architektonicznej. Wieloboczny, kosz rozczłonkowany gzymsami i płycinami, na których przedstawiono malowane wyobrażenia Chrystusa i Ewangelistów.

- Empora zachodnia osadzona w ścianach z płycinową balustradą. Malowidła tablicowe o treściach symbolicznych wykonano w 1896 roku.

- Późnobarokowy prospekt organowy o formie architektonicznej z pilastrami i trójkątnymi szczytami. Zbudowany w drugiej połowie XVIII wieku. Organy w 1896 roku zbudował zakład Barnima Grüneberga ze Szczecina, numer katalogowy 387. Gruntownie odnowione w 2007 roku przez organmistrza Karla Schuke z Berlina.

- Pamiątkowy krzyż epitafijny poświęcony ofiarom II wojny światowej, zawieszony na ścianie północnej partii prezbiterialnej.

- W południowo-zachodnim narożniku placu kościelnego znajduje się żelazna dzwonnica z brązowym dzwonem z inskrypcją. Został odlany przez C. Voßa i Son 2 lipca 1932 roku w Hennickendorf pod Berlinem.

- Malowidła na ścianach i suficie z 1896 roku.

Wyposażenie niezachowane

- Dwie głowy aniołów z ołtarza (Do roku 1945 w muzeum w Prenzlau).

- Dwa bardzo ciężkie, rzeźbione, brązowe świeczniki z lat 1603 i 1643.

- Mała cynowa misa chrzcielna z 1684 roku.

- Dzwony; duży, o średnicy 95 cm, z 1807 r., mały, o średnicy 70 cm, z 1765 r.