GIŻYN (Giesenbrügge)
Niewielka wieś położona na Pojezierzu Myśliborskim, ok. 10 km na wschód od Myśliborza w bezpośrednim sąsiedztwie południowego brzegu jeziora sulimierskiego. Ulicowy układ zabudowy wskazuje, że powstała w okresie tzw. kolonizacji Pomorza Zachodniego. W XIV wieku była własnością rodów von Billingen i von Bretz. W roku 1724 właścicielem wsi została rodzina von Raden. W wieku XIX przechodziła kolejno w ręce rodów i rodzin von Palm, von Borcke, von Klitzing. Ostatnim właścicielem był Alexander von Treskow. Po roku 1918 majątek rozparcelowano a w pałacu urządzono szkołę. Po zakończeniu II wojny światowej pałac nadal pełnił funkcje oświatowe aż do roku 1974. Nieużytkowany popadał w ruinę i ostatecznie został rozebrany. Podobny los spotkał większość zabudowań folwarcznych. Teren pałacowego parku krajobrazowego został podzielony i częściowo zabudowany. W zachodnim krańcu wsi usytuowano cmentarz, na którym wzniesiono kaplicę grobową rodu von Borcke. Obecnie z stanie zabezpieczonej ruiny. Na otaczającym ją cmentarzu zachowało się kilka nagrobków.
Źródła
Architektura
Kościół w Giżynie wzniosła około roku 1890 wspólnota protestancka. Usytuowano go na niewielkiej parceli przylegającej bezpośrednio do przebiegającej przez wieś drogi, w obrębie przypałacowego parku. Otrzymał prosty salowy układ przestrzenny oparty o plan prostokąta z wieżą od zachodu.
Ściany posadowiono na kamiennym fundamencie i niskim cokole z kamienia polnego łączonego zaprawą wapienną. Wymurowano je z kamienia polnego uzupełnionego cegłą, bez zachowania ciągłości warstw. Ościeża portali i okien, szczyty, węgły oraz górną partię wieży wykonano w całości z cegły.
Wejście główne usytuowano w ścianie zachodniej na osi kościoła. Proste ościeża zamknięto ostrołukiem. W ścianie północnej i południowej osadzono symetrycznie, na przestrzał, po trzy duże okna. Proste ościeża zamknięto ostrołukiem. Światło otworów wypełniono maswerkową stolarką. Identyczne okna umieszczono również w ścianie wschodniej. Ich ościeża obwiedziono profilowaną opaską z tynku. Małe ostrołukowe okno wykonano również w szczycie wschodnim.
Jednoprzestrzenne wnętrze zamknięto dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną.
Wieżę zachodnią o planie prostokąta doprowadzono do wysokości kalenicy dachu kościoła. Prawdopodobnie dwukondygnacyjne wnętrze zamknięto dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła, ze szczytami. W ścianach północnej i południowej osadzono po dwa ostrołukowe okna doświetlające kolejne poziomy kondygnacyjne. W zwieńczeniu ściany zachodniej wykonano zespół trzech okien ostrołukowych zamkniętych drewnianymi żaluzjami. Obwiedziono je dekoracyjną opaską z tynku. W szczytach północnym i południowym wykonano niewielkie płytkie okulusy, prawdopodobnie pod tarcze zegarowe.
Kościół położony jest obecnie na terenie prywatnym i znajduje się w stanie ruiny. Od roku 1945 pełnił funkcję magazynu. Przechowywano w nim między innymi nawozy sztuczne. Doprowadziło to do znacznej degradacji ceglanych ościeży okiennych i ścian. Pamiątką magazynowej przeszłości obiektu są drzwi bramne wykonane we wschodniej ścianie kościoła oraz znajdująca się na nich tablica informująca o „Punkcie Sprzedaży Nawozów”.
Plac kościelny oddzielony jest od drogi ceglano-drewnianym parkanem i porośnięty starodrzewem lipowym. Nadszarpnięta czasem faktura murów w połączeniu z półcieniem drzew rodzi niezapomniane doznania.
Wyposażenie
Nie zachowało się.
W południowo-zachodnim skraju wsi usytuowano cmentarza z okazałą kaplicą grobową rodu von Borcke pochodzącą z I połowy XIX wieku. Pochowano w niej między innymi Herosa von Borcke uczestnika wojny secesyjnej w USA. W ostatni weekend lipca miejsce to staje się corocznie areną zmagań różnych grup rekonstrukcyjnych z epoki wojny secesyjnej.
Na terenie Giżyna znajduje się jeszcze jeden kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego, zbudowany w roku 1936 przez wspólnotę katolicką mieszkającą w Giżynie i okolicy, użytkowany po dziś dzień. Wzniesiono go w całości z cegły na planie wydłużonego prostokąta, z niewielką narożnikową dzwonnicą. Ściany otynkowano a wnętrze zamknięto dachem dwuspadowym krytym blachą cynkową. Witraże we wszystkich oknach symbolizują siedem sakramentów św. Na chórze witraż św. Cecylii.
