Architektura Pomorza

Duża wieś sołecka o średniowiecznym rodowodzie, położona na Równinie Gorzowskiej na starym trakcie łączącym Chwarszczany z Myśliborzem, w widłach rzeki Myśli i cieku Sienica, na skraju kompleksu leśnego rozciągającego się na południe i wschód od osady. Północno-zachodnią granicę wyznacza dolina Sienicy i znajdujące się poza nią pola uprawne.

 

Najstarsze ślady osadnicze pochodzą z epoki kamienia (8000 - 4800 p.n.e.) i związane są z migracją gromad zajmujących się myślistwem i zbieractwem. Na przestrzeni VIII i X wieku doszło do zmiany struktur ustrojowo-gospodarczych. Ludność trudniąca się odtąd rolnictwem i hodowlą, znalazła się pod wpływem plemienia Lubuszan. W drugiej połowie X wieku swoje wpływy zaznaczył tu książę Mieszko I. Dominacja Polan nie trwała jednak długo. Dopiero na początku XII wieku Bolesław Krzywousty podczas wyprawy na Pomorze Zachodnie podporządkował sobie te ziemie. W XIII wieku tereny przygraniczne z Księstwem Pomorskim znalazły się pod jurysdykcją książąt wielkopolskich. W celu stworzenia politycznego buforu, książę wielkopolski Władysław Odonic w pobliskich Chwarszczanach lokował templariuszy. W skład ich domeny weszła również wieś Dargomyśl. 

 

Po kasacie zakonu (początek XIV wieku) dobra przejęli joannici. W połowie XVI wieku margrabiowie brandenburscy włączyli wszystkie własności zakonne i kościelne do domeny państwowej Nowej Marchii. Dargomyśl stanowił ich integralną część. Na początku XVIII wieku wieś znalazła się w granicach Królestwa Prus. W sporządzonym w tym okresie spisie wymieniono 16 zagród chłopskich i 6 komorników z pominięciem ludności służebnej. W sierpniu 1758 roku, podczas tzw. bitwy sarbinowskiej wieś została częściowo spalona. Ucierpiał również kościół. Kolejny kataklizm przyniosły wojny napoleońskie. Z chwilą wprowadzenia w Prusach reform społeczno-gospodarczych nastąpił powolny rozwój osady. Prawdziwe ożywienie przyniosła dopiero rewolucja przemysłowa. Dynamiczny rozwój wsi przerwany został wybuchem II wojny światowej. W styczniu 1945 roku wieś zajęły wojska rosyjskie 2 Armii Pancernej 1 Frontu Białoruskiego.

 

Po zakończeniu działań wojennych, do Dargomyśla napłynęli przesiedleńcy z kresów wschodnich, białostocczyzny, centralnej Polski oraz osadnicy wojskowi. We wrześniu 1946 roku uruchomiono szkołę podstawową. W latach 1952-56 na bazie dawnej domeny państwowej funkcjonowała Rolnicza Spółdzielnia Produkcyjna. Po jej rozwiązaniu ziemie rozparcelowano pomiędzy gospodarzy. Rozebrano mury spalonego dworu i gorzelni. W roku 1953 w zabytkowym budynku nad jeziorem Duszatyń utworzono leśnictwo Dargomyśl. We wsi funkcjonował młyn wodny a następnie elektrownia wodna. Pobudowano remizę OSP a w okazałej willi młynarza utworzono filię Biblioteki Publicznej w Dębnie. Obecnie wieś zatraca powoli swój typowo rolniczy charakter. Pod koniec XX wieku powstała firma produkująca nawozy ekologiczne. W roku 2019 wzniesiono nową remizę strażacką.   

 

Na przestrzeni wieków, w źródłach pisanych, wieś funkcjonowała pod wieloma nazwami: Moclisov 1232, Dargumiz 1234; Dargumizle 1261; Dermüczel 1385; Dermessel 1393/94; Dormizel 1401; Dermitczel 1451; Darmützel 1460; Darmietzel 1833, do roku 1945 Darrmietzel. Nazwa ta najprawdopodobniej wywodzi się od geograficznego usytuowania osady w widłach rzek Darre (Sienica) i Mietzel (Myśla).

- W 1234 roku. książę pomorski ofiarował wieś zakonowi templariuszy?

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku rozległego, owalnicowego nawsia, na wydzielonej kamiennym murem parceli. Otrzymał prostą salową formę o planie prostokąta z dobudowaną od północy zakrystią. Zgodnie z obowiązującym wówczas kanonem świątynię orientowano. Do wnętrza wiodły dwa uskokowe portale; zachodni i południowy. Okna otrzymały ostrołukowy wykrój i wąskie rozglifione obustronnie ościeża. 

Pod koniec XIX wieku kościół rozbudowano w kierunku zachodnim o dwie osie okienne i wieżę. Dobudowano też kruchty po stronie południowej korpusu nawowego oraz wieży. Partie te, w tym portal zachodni, wzniesiono z kwadr granitowych pozyskanych ze ściany zachodniej pierwotnego założenia.  

Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono z dokładnie obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną. Dobrze widoczny jest prosty gzyms cokołowy zachodzący na ościeża portali. W cegle wymurowano górną partię wieży zachodniej oraz wtórnie szczyt wschodni i szczyt zakrystii. Wnętrze przykryto stropem belkowym. Całość nakryto dachem dwuspadowym krytym obecnie ceramiczną dachówką zakładkową.

Z pośród dwóch portali wejściowych zachował się jedynie południowy. Wymurowano go z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. Trójuskokowe ościeże zamknięto delikatnym ostrołukiem z elementem zwornikowym. Krawędź zewnętrznego ościeża ozdobiona została wklęsłym holkielem z dobrze widocznymi guzami. W okresie XIX wiecznej rozbudowy kościoła ościeże zewnętrzne podwyższono nadając mu formę ostrołukowej blendy z oknem usytuowanym ponad portalem o identycznym wykroju. Zamykająca ją archiwolta pochodzi z zewnętrznego ościeża pierwotnego portalu. Obecnie portal ten pozostaje zamurowany.  

Drugi portal znajdował się w ścianie zachodniej i stanowił główne wejście do świątyni. Analogicznie do południowego, wymurowany był z klińców i kwadr granitowych i posiadał szerokie uskokowe ościeże, zamknięte delikatnym ostrołukiem z elementem zwornikowym. Podczas XIX wiecznej rozbudowy kościoła został usunięty wraz z całą ścianą zachodnią. Jego elementy wykorzystano wtórnie do wzniesienia obecnego wejścia portalowego. Usytuowano je centralnie na osi kościoła. Trójuskokowe ościeże ujęte zostało neogotycką wimpergą zwieńczoną kamiennym krzyżem greckim. U nasady archiwolty wprowadzono dodatkowy łuk odcinkowy a przestrzeń ponad nim zamurowano. Uzyskano w ten sposób formę tympanonu. Wejście zamykają masywne wrota dwuskrzydłowe z dekoracyjnym okuciem.   

Dziewiętnastowieczna przebudowa wprowadziła zmiany w formie i rozmieszczeniu otworów okiennych. Pierwotne zachowały się jedynie w ścianie wschodniej, częściowo południowej oraz w ścianach zakrystii. Pozsiadają wąskie, obustronnie rozglifione ościeże, wykonane z kwadr i klińców granitowych, zamknięte ostrołukiem i skośnym parapetem.. Charakterystyczny dla architektury średniowiecza jest piramidalny układ okien wschodnich. Zachowało się w nich oryginalne XIX wieczne oszklenie witrażowe.  W szczycie wschodnim, znajdują się trzy niewielkie otwory okienne zamknięte łukiem odcinkowym, doświetlające poddasze. W dwóch oknach ściany północnej znacznie rozbudowano ościeże zamykając je łukiem odcinkowym i skośnym parapetem. W dobudowanej części zachodniej kościoła wykonano pary zespołów okiennych. Dolne okulusy, o lekko rozglifionych ościeżach, doświetlają przestrzeń pod emporą, górne o ostrołukowym wykroju i szerokim ościeżu, doświetlają przestrzeń ponad emporą. Wszystkie okna za wyjątkiem wschodnich posiadają proste, geometryczne oszklenie witrażowe.  

Wieża zachodnia otrzymała plan zbliżony do kwadratu. W dolnej partii rozbudowana została o przybudówkę południową wymurowaną z kwadr granitowych, w której usytuowano ciąg komunikacyjny prowadzący na wyższe kondygnacje oraz na emporę chórową. Przestrzeń ta kryta jest ceramicznym dachem pulpitowym i posiada zewnętrzne wejście portalowe o prostym, ostrołukowo zamkniętym ościeżu.

Kruchta wieżowa o planie kwadratu zamknięta jest sklepieniem betonowym z okrągłym otworem umożliwiającym wciągnięcie dzwonów. Górne kondygnacje wieży wymurowano z cegły maszynowej i podzielono drewnianymi stropami belkowymi. W pierwszej kondygnacji znajduje się ciąg komunikacyjny prowadzący na poddasze i wyższe partie wieży. W ścianie wschodniej wykonano przejście na emporę chórową w formie szerokiego łuku. W ścianach północnej i zachodniej znajdują się okna w formie okulusów o wewnętrznie rozglifionych ościeżach. Druga kondygnacja mieści w sobie drewnianą konstrukcję, do której podwieszono dzwony. Na kondygnacji trzeciej założono mechanizm zegarowy.

Całość zamknięta jest dachem siodłowym z dwoma ceglanymi szczytami. Wieńczy go ażurowa wieżyczka z ośmioboczną latarnią i stożkowym hełmem krytym blachą miedzianą, zakończona kulą i krzyżem.

Szczególnie ciekawie prezentuje się kamienna zakrystia, jedna z nielicznie zachowanych na Pomorzu Zachodnim. Tradycyjnie wybudowano ją po północnej stronie kościoła w sąsiedztwie części prezbiterialnej i połączono z nią wejściem portalowym o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym. Wnętrze o planie kwadratu zamknięto kamiennym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Zwornik i żebra wykonano w cegle. W ścianie wschodniej i zachodniej osadzono okna o ostrołukowym wykroju, prostych ościeżach i skośnych parapetach. Od zewnątrz wprawiono metalowe kraty. Całość zamknięto dachem dwuspadowym, poprzecznym do osi kościoła, krytym obecnie dachówką ceramiczną.    

Przybudówka południowa, stylistycznie nawiązująca do zakrystii, powstała podczas XIX wiecznej rozbudowy świątyni. Posiada plan kwadratu. Przestrzeń zamknięta jest drewnianym stropem i dachem dwuspadowym, poprzecznym do osi kościoła. W ścianie południowej znajduje się wejście portalowe o prostym, ostrołukowym ościeżu. Ścianę tę wieńczy szczyt z narożnymi sterczynami. W szczycie wykonano okrągłe okienko wentylacyjne. Okna o prostym, ostrołukowym ościeżu usytuowano w ścianach wschodniej i zachodniej. 

Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie wydzielony jest kamiennym murem z ceglaną bramą wjazdową od południa. W narożnik północno-zachodni wtopiona została ściana budynku szkoły podstawowej. W sąsiedztwie znajduje się furta zachodnia. Plac kościelny do 1945 roku pełnił funkcję lokalnej nekropolii. Do dziś dnia zachowały się dwa pomniki poświęcone żołnierzom niemieckim oraz płyty nagrobne umieszczane w oryginalnych wnękach w ciągu muru. Zachowało się też kilka pochówków powojennych. Brama południowa posiada formę portalową z szerokim ostrołukiem o uskokowym ościeżu. Wimperga zdobiona jest żabkami i kwiatonem. Zachowały się ażurowe skrzydła bramne wykonane z żelaza.  

Wyposażenie