BIAŁĘGI (Belgen)

Województwo: zachodniopomorskie

Powiat: gryfiński

Gmina: Chojna

Archidiecezja: szczecińsko-kamieńska

Dekanat: Mieszkowice

Parafia: Witnica - filia pw. św. Andrzeja Ap.

Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie położona na skrzyżowaniu polnych traktów, w odległości 4 km na wschód od Witnicy, na skraju rozległego kompleksu leśnego i zalewowych łęgów. Na przestrzeni wieków wielokrotnie zmieniała się jej nazwa: 1248 parvum Belin, 1337 Bellingen, 1441 Bellinghen. 1503 Belling, 1608 Belgen. W roku 1248 książę Barnim I Pomorski uposażył, słowiańską wówczas jeszcze osadą, klasztor cysterski w Lehnin. W 1337 roku wieś licząca 59 łanów była już własnością margrabiów Brandenburskich. Zapewne margrabiowie rozpoczęli kolonizację na prawie niemieckim. Pierwszymi z uposażonych byli giermkowie z rodu von Rüschen posiadający areał 16 łanów. W XV wieku wieś należała do rycerskiej rodziny von Ellingen. W roku 1505 w całości nabyli ją von Sydowowie. W ciągu XVIII i XIX wieku wielokrotnie zmieniali się jej właściciele. W roku 1839 nabyła ją rodzina Krahmerów, która zarządzała majątkiem nieprzerwanie aż do roku 1945. W nowej rzeczywistości historycznej wieś zasiedlili polscy przesiedleńcy. Na bazie zabudowań folwarcznych utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne. Kościół w dalszym ciągu użytkowany był jako magazyn. Miejscowa wspólnota katolików adoptowała byłą kaplicę cmentarną usytuowaną na wyjeździe w kierunku Narostu. Poświęcono ją 9 grudnia 1979 r. nadając patronat NMP Wspomożenia Wiernych.

Źródła

- Kościół wzniesiono na przełomie XIII i XIV wieku.

- W roku 1337 kościół uposażony został czterema łanami.

- Data zamknięcia kościoła nie jest znana. Musiało się to dokonać do roku 1693, kiedy to wspólnota z Belgen przynależeć zaczęła do parafii w Gossow (Goszków).

- Nie wiadomo również kiedy dokładnie budynek został przekształcony w spichlerz. Na XIX wiecznych mapach widnieje jako obiekt gospodarczy. W niemieckim katalogu zabytków mowa jest o wiatrowskazie, na którego chorągiewce widniała data 1840. Być może to jest właśnie cezura wyznaczająca zmianę sposobu użytkowania świątyni.

- Po 1945 roku kościół nadal wykorzystywano jako budynek gospodarczy PGR.

- Po okresie przekształceń został porzucony i zaczął popadać w ruinę.

- W 2006 roku rozpoczęto jego odbudowę i przywrócono do pierwotnej funkcji. Poświęcony 16 grudnia 2006 r.

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku osady, przy skrzyżowaniu przebiegających przez wieś dróg, na niewielkim naturalnym wyniesieniu i orientowano. Wzniesiono go w układzie przestrzennym złożonym z prostokątnego w planie, prosto zamkniętego korpusu nawowego, oraz wieży zachodniej tej samej szerokości co nawa. Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie i niskim cokole wymurowano z kwadr granitowych ułożonych w regularne warstwy. Dokładniej obrobiono kwadry z fazowanym gzymsem cokołowym, naroża ścian oraz ościeża portali i okien. Z tego samego materiału wzniesiono szczyt wschodni zdobiony dwiema płytkimi blendami o ostrołukowym wykroju. Przestrzeń nawy zamknięto płaskim stropem belkowym i dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną.

Nawę od kruchty wieżowej oddzielał szeroki łuk czyniąc z niej rozległy przedsionek. Rozwiązanie takie podyktowane było faktem, że w grubych ścianach wieży nie przewidziano otworów okiennych. Mogły się one znajdować w górnej kondygnacji, o której niestety nić nie można powiedzieć gdyż została rozebrana.

Pierwotne wejścia portalowe usytuowane były w zachodniej ścianie wieży, na osi kościoła, oraz w ścianach północnej i południowej nawy. Portale te wykonane z kwadr i klińców granitowych, miały dwu i jednouskokowe wąskie ościeża, zamknięte ostrołukiem. Zostały usunięte, zachowały się jedynie relikty w postaci kwadr cokołowych.

Szczęśliwie ocalały pierwotne okna o bardzo wąskich, obustronnie rozglifionych ościeżach, zamkniętych ostrołukiem. Usytuowane są symetrycznie na przestrzał, trzy w ścianie północnej, cztery w ścianie południowej i trzy w ścianie wschodniej. Wschodnie środkowe okno jest nieco wyższe.

Porzucenie kościoła i zmiana sposobu jego użytkowania wiązała się z licznymi adaptacjami, które na szczęście zachowały nienaruszoną zasadniczą bryłę świątyni. Najbardziej ucierpiała wieża. Całkowicie rozebrano jej nadbudowę i zrównano z koroną murów korpusu nawowego. Od nowa wymurowano szczyt zachodni w cegle maszynowej. Ujednolicono też dach, w którym wykonano lukarny wentylujące stropy magazynowe. Usunięto portal zachodni zastępując go wejściem o prostym ościeżu zamkniętym najpierw łukiem odcinkowym a obecnie prostym nadprożem. Zamurowano częściowo łuk oddzielający kruchtę wieży od nawy kościoła. W korpusie nawowym obniżono nieco koronę murów likwidując wieńczący je gzyms, którego pozostałości zachowały się w podstawie szczytu wschodniego. Usunięto portale, północny i południowy a przestrzeń nawy przedzielono dodatkowym stropem.

O monumentalności obiektu świadczą grubości ścian: wieży 1,90 m i korpusu nawowego 1,25 m.

Plac kościelny zajmuje całą powierzchnię wyniesienia ukształtowanego w formie kurhanu, które w naturalny sposób odcina się od otoczenia. Nie potrzebował więc muru wyznaczającego jego granice. Dopiero współcześnie wydzielono granice działki od wschodu i południa. Najbardziej dogodny dostęp znajduje się od wschodu. Czy w przeszłości pełnił funkcję cmentarza, wielce prawdopodobne, choć nie potwierdzone źródłowo.