Prof. Gwido Chmarzyński (1906 - 1973)
Gwido Chmarzyński urodził się 20 lipca 1906 r. w Nakle nad Notecią jako syn Edmunda i Pelagii z Dettloffów. W latach 1913-1921 był uczniem Gimnazjum Państwowego w Nakle, a następnie Państwowego Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, w którym w 1924 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W tymże roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim, których głównym przedmiotem stała się historia sztuki i gdzie był słuchaczem wykładów z romanistyki, archeologii, sinologii, filozofii i estetyki oraz filologii klasycznej.
Po ukończeniu pierwszego roku studiów przeniósł się do Poznania, gdzie na tamtejszym uniwersytecie, podobnie jak w Warszawie, studiował historię sztuki, której tajniki zgłębiał pod kierunkiem swego wuja oraz twórcy i długoletniego kierownika Katedry Historii Sztuki na Uniwersytecie Poznańskim ks. prof. Szczęsnego Dettloffa. Studiował również muzykologię oraz uczestniczył w wykładach z prehistorii, archeologii klasycznej, filozofii, psychologii i estetyki. Po uzyskaniu absolutorium odbył jeszcze w 1929 r. studia uzupełniające z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1932 r. na podstawie pracy zatytułowanej ?Sarkofag Bolesława Chrobrego w Poznaniu i problem średniowiecznej plastyki sarkofagowej?, przedłożonej na Uniwersytecie Poznańskim, uzyskał tytuł doktora. W latach 1929-1931 był pomocnikiem Konserwatora Wojewódzkiego w Poznaniu, z siedzibą w Toruniu, będąc równocześnie i później do 1934 r. kustoszem toruńskiego Muzeum Miejskiego. W 1935 r. został adiunktem w Katedrze Historii Sztuki poznańskiej uczelni. W tym czasie m.in. uporządkował i urządził Muzeum Sztuki Kościelnej w Poznaniu, na zlecenie poznańskiej Kurii Metropolitalnej. W roku 1938/39, z ramienia katedry, kierował inwentaryzacją zabytków powiatu szamotulskiego. W listopadzie 1939 r. został wysiedlony do Krakowa, gdzie od marca do maja 1940 r. pracował jako referent polskiego Międzykomunalnego Związku Opieki Społecznej, a następnie do końca lutego 1945 r., przewodniczący zarządu Okręgowej Spółdzielni Spożywców ?Praca?. Od 1943 r. równocześnie przewodniczył radzie nadzorczej spółdzielni wydawniczej ?Czytelnik? w Krakowie, biorąc udział w zorganizowaniu pięciu tajnych bibliotek. W roku 1943/44 prowadził wykłady i ćwiczenia z historii sztuki na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim. Przygotowywał też bibliografię wydawnictw niemieckich dotyczącą historii sztuki w Polsce za lata 1939-1944 oraz materiały rewindykacyjne. W Krakowie rozpoczął również zbieranie materiałów do rozprawy habilitacyjnej. 27 stycznia 1945 r. protokołował inauguracyjne krakowskie posiedzenie Tymczasowej Komisji Administracyjnej Uniwersytetu Poznańskiego, zmierzającej do reaktywowania działalności przez tę uczelnię, na które przybyli profesorowie, docenci, asystenci i urzędnicy poznańskiej Alma Matris przebywający wówczas w Krakowie. Następnie w lutym 1945 r. powrócił do Poznania i objął stanowisko dyrektora Muzeum Wielkopolskiego (dzisiejszego Muzeum Narodowego w Poznaniu) kierując powojenną odbudową tej placówki. Ponownie został też adiunktem na UP. W latach 1946-1949 brał udział w badaniach naukowych prowadzonych pod auspicjami Instytutu Zachodniego w Poznaniu na tzw. Ziemiach Odzyskanych, których wyniki opublikował w wydawnictwach tego instytutu. W 1948 r. ustąpił ze stanowiska dyrektora muzeum pozostając tam jednak jako kustosz działu sztuki średniowiecznej. Następnie habilitował się na podstawie rozprawy zatytułowanej ?Gotycka architektura halowa w Polsce? na macierzystym Uniwersytecie Poznańskim. W 1955 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. Przez cały okres swej aktywności naukowej był związany właśnie z poznańską uczelnią i Uniwersytetem im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, gdzie w latach 1959-1969 kierował Zakładem Historii Sztuki oraz Katedrą Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa (1960-1962). Był też dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych UMK w latach 1962-1964. Silne związki prof. Gwidona Chmarzyńskiego z Kamieniem Pomorskim sięgają początku lat sześćdziesiątych XX w. Wiadomo jednak, że był w naszym mieście wcześniej, być może już przed wojną podczas objazdu naukowego po Pomorzu Zachodnim. Po jej zakończeniu odwiedził Kamień w maju 1947 r. W znajdującym się w Archiwum Państwowym w Szczecinie sprawozdaniu sytuacyjnym starosty kamieńskiego z tego miesiąca zanotowano fakt okradzenia przez żołnierza, stacjonującego w naszym mieście 39. Pułku Piechoty Wojska Polskiego, samochodu zaparkowanego na dziedzińcu hotelu ?Polonia? stanowiącego własność, jak czytamy, ?dr. Chmarzyńskiego Gwidona, Dyrektora Muzeum Państwowego w Poznaniu?. W latach 1962-1973 często, w wolnych chwilach, zwłaszcza w okresie wakacyjnym, bywał w Kamieniu, gdzie korzystając z gościny swojego ucznia z UMK oraz, od 1962 r., proboszcza naszej parafii i gospodarza kamieńskiej katedry ks. Romana Kostynowicza, udzielał konsultacji w prowadzonych w świątyni pracach konserwatorskich, badał historię jej budowy i dzieje jej wyposażenia, w szczególności organów, oraz archiwum katedralne. Ks. Kostynowicz tak pisał we ?Wspomnieniu o pracach Gwidona Chmarzyńskiego w Kamieniu Pomorskim? zamieszczonym w wydanych materiałach sesji naukowej poświęconej Profesorowi, która odbyła się w 1988 r. w naszym mieście: ?Profesor miał tutaj [w Kamieniu ? B.B.] cały warsztat naukowy, w bibliotece i archiwum katedralnym. Był jedynym po ostatniej wojnie człowiekiem, który przewertował cały kamieński księgozbiór, który wczytywał się w rękopisy w grubych poszytach. Spędzając nad tą lekturą całe noce, głosił później przy stole współdomownikom różne ciekawostki i odkrycia?. Dzięki takim właśnie odkryciom Profesora odkryto akt fundacyjny naszych organów czy w 1968 r. średniowieczne sakrarium obok ołtarza głównego w absydzie. W 1969 r. ustalił autora - Łukasza Cranacha Starszego ? dwóch obrazów znalezionych przez ks. Kostynowicza i przywiezionych do Kamienia z Sielska. Opracował również "Materiały i studia nad katedrą w Kamieniu Pomorskim", zredagowane po latach przez ks. Kostynowicza. Był w końcu Gwido Chmarzyński jednym z inicjatorów i przyjacielem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Organowej i Kameralnej w Kamieniu Pomorskim. Zmarł 30 lipca na plebanii w naszym mieście. Spoczął na Cmentarzu Junikowskim w Poznaniu. Niniejszy tekst powstał w oparciu o materiały archiwalne Archiwum Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu i Archiwum Państowowego w Szczecinie oraz artykuły Zofii Krzymuskiej-Fafius, ks. Romana Kostynowicza i ks. Jana Mazura poświęcone G. Chmarzyńskiemu zamieszczone w pracy "Badania nad sztuką Pomorza Zachodniego", Szczecin 1998.
