Architektura Pomorza

Pośrodku prostokątnego rynku na Starym Mieście, które zachowało średniowieczny układ urbanistyczny, wznosi się niewielka, gotycka kaplica z początków XVI wieku, będąca pozostałością po kościele Mariackim. Dzięki zachowanej rycinie E. Wechselmanna z 1884 roku i ocalałym zdjęciom znamy dziś dokładny wygląd tej budowli. Niestety nie wiemy jak wyglądał pierwotny kościół, który stał na tym miejscu od XIII do końca XV wieku. Biorąc pod uwagę zamożność osady i czas wzniesienia kościoła należy przypuścić, iż była to świątynia wzniesiona z granitu, salowa, orientowana.

 

Podobną formę nadano nowemu kościołowi. Wzniesiono go na planie prostokąta bez wyodrębnionego przezbiterium z wieżą od zachodu, zakrystią od północy i kaplicą od południa. Ściany wykonane w cegle spoczęły na granitowym fundamencie (być może materiał pochodził z pierwotnego obiektu). Wszystkie ściany i narożniki oskarpowano. Oskarpowane były również przybudówki.

 

Najbardziej okazale prezentowała się elewacja wschodnia rozczłonkowana przyporami w formie lizen. Pomiędzy nimi znajdowały się osadzone centralnie, trzy ostrołukowe okna tej samej wielkości. Rozglifione ościeża wypełniał maswerk i laskowanie z kształtki ceramicznej. W partii szczytowej znajdowały się trzy prostokątne okna o prostych ościeżach zamkniętych łukiem odcinkowym. Nad nimi dwa mniejsze otwory wentylacyjne i trzy koliste blendy w układzie piramidalnym. Krawędzie szczytu zdobione były dodatkowo kostkowymi pinaklami.

 

Niewiele można powiedzieć o elewacji północnej. Znajdowały się w niej trzy okna prawdopodobnie o tej samej bądź zbliżonej formie co w elewacji zachodniej. Przy wschodnim narożniku dobudowana była zakrystia o planie prostokąta, oskarpowana na narożach z dwujką okien na osi wschód-zachód.

 

Elewację południową wyróżniał od pozostałych znajdujący się w niej portal wejściowy. Posiadał on rozglifione, uskokowe, ostrołukowe ościeża, wykonane z profili ceramicznych. Do tej elewacji dobudowana była kaplica.

 

Wieża zachodnia, w której znajdowało się jeszcze jedno wejście portalowe do świątyni, posiadała plan kwadratu. Jej mury były niskie i nie wychodziły poza szczyt zachodni. Zwieńczona była barokowym hełmem cebulastym z latarnią, zakończoną iglicą z kulą i horągiewką. Wnętrze kryte było zapewne drewnianym, belkowanym stropem i dwuspadowym dachem ceramicznym.

 

Ocalała boczna kaplica jest przykładem gotyckiej architektury sakralnej Pomorza Zachodniego. Jej doskonała forma i detal architektoniczny nastręczają jednak pewne wątpliwości co do czasu jej powstania i związków z nieistniejącym kościołem. Patrząc na nią dzisiaj, ma się nieodparte wrażenie iż stoi się nie przed częścią jakiegoś większego założenia, lecz przed dokładnie przemyślaną i konsekwentnie wykonaną autonomiczną realizacją. Zresztą funkcjonuje w środowisku polickim po dziś dzień nazwa "mały kościółek". Zarówno stare zdjęcia jak i rycina E. Wechselmanna (1884) ukazuje wiele rozbieżności.

 

Poczynająć od elewacji wschodniej, znajdziemy w niej jedno ostrołukowe okno umieszczone centralnie pomiędzy dwiema ostrołukowymi blendami znacznie wyższymi. W szczycie zaś znajdują się trzy blendy ze ślepym maswerkiem w układzie piramidalnym. Blenda środkowa jest nieco węższa.

 

Przeciwległa (zachodnia) elewacja posiada podobny układ - jedno okno osadzone pomiędzy dwiema blendami. Posiadają jednak wspólną podstawę a ościeża ostrołukowego okna są bardziej rozglifione i profilowane kształtką ceramiczną. Odmienny jest natomiast szczyt, dekorowany czterema ostrołukowymi blendami o wąskich i rozglifionych ościeżach. Dwie środkowe są prawie dwukrotnie wyższe od skrajnych.

 

Najokazalej prezentuje się elewacja południowa. Znajduje się w niej okazały, ostrołukowy portal z szeroko rozglifionymi ościeżami, wykonanymi z kształtki ceramicznej z użyciem cegły glazurowanej. Po prawej jego stronie wykonano ostrołukowe okno o rozglifionych i profilowanych ościeżach, obecnie zamurowane. Powyżej nich znajdują się dekoracyjne, ostrołukowe blendy ze ślepymi maswerkami w układzie arkadowym. Cała budowla spoczywa na kamiennym fundamencie, obwiedziona jest fazowanym cokołem i posiada wyjątkowy, glazurowany fryz z motywem wieloliści.

 

Rycina E. Wechselmanna przedstawia ponadto budowlę z czterech stron oskarpowaną i wyraźnie zasłaniającą okno w południowej elewacji nieistniejącego kościoła. Również zamieszczone zdjęcie ukazuje "szew" obu budowli raczej jako kompromisowe (a nie celowe) rozwiązanie. Czy jest to więc osobna budowla? Czy pochodzi z wcześniejszego kościoła? Wyjaśnienie tych i podobnych wątpliwości pozostawić trzeba dokładnym badaniom archeologiczno-architektonicznym.

- Barokowy ołtarz z 1700 roku (olej na desce) przedstawiający prawdopodobnie Madonnę.