CASEKOW
Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark
Duża wieś gminna położona na wysoczyźnie morenowej pomiędzy pradolinami rzek: Odry, Randow i Welse, w odległości 12 km na zachód od Gartz. Miejscowość posiada dogodne połączenia komunikacyjne: linia kolejowa relacji Berlin-Szczecin oraz przebiegająca opodal autostrada A1.
Średniowieczny rodowód osady potwierdzają źródła historyczne jak i metryka kościoła. Najstarsza wzmianka źródłowa pochodząca z roku 1310 wymienia wieś Kosekow, będącą podmiotem nadania jakie uczynił książę Otto dla kościoła Mariackiego w Szczecinie. W inwentarzu książęcym z 1336 roku ponownie wymieniono wieś pod nazwą Villa Kasekow. Przypuszcza się, że na przestrzeni XV i XVI wieku w Kasekow zamieszkiwać mogło do 17 rodzin (ok. 100 ludzi). W roku 1534, z chwilą wprowadzenia na Pomorzu Zachodnim protestantyzmu, Kasekow weszło w skład domeny książęcej. W roku 1604 wieś wraz z gruntami nabył Krzysztof Ramin. Wojna trzydziestoletnia (1618-1648), a także późniejsze konflikty i szerzące się zarazy, doprowadziły do znacznego wyludnienia wsi. Około roku 1700 zamieszkiwać w niej mogło do 10 rodzin (60-70 ludzi). W roku 1772 majątek, za okrągłą sumę 15000 talarów, nabył Heinrich Karl. Po okresie wojen napoleońskich rozpoczął się systematyczny rozwój wsi. 15 sierpnia 1843 roku Kasekow otrzymało połączenie kolejowe z Berlinem i Szczecinem. Dworzec kolejowy wzniesiono jednak dopiero w 1857 roku. Obok poczekalni otwarto w nim również ekspedycję pocztową. Do miejscowości napływać zaczęli nowi osadnicy. W roku 1864 we wsi mieszkało już 65 rodzin (383 mieszkańców). W roku 1892 wieś uzyskała nowe połączenie drogowe Sommersdorf - Casekow - Gartz, a siedem lat później doprowadzono linię kolejki wąskotorowej. W XIX wieku nastąpił szybki rozwój gospodarczy wsi, powstało wiele małych zakładów produkcyjnych, przybyło gospód i sklepów kolonialnych. Prosperity przerwał wybuchu I wojny światowej, w której 21 mężczyzn z Kasekow złożyło największą ofiarę, a cała ówczesna produkcja nastawiona była na potrzeby wojenne. Po wojnie nastąpił powolny rozwój miejscowości. W roku 1920 powołano do życia ochotniczą straż pożarną, wzniesiono nową szkołę podstawową, założono związek piłki nożnej. W roku 1931 mieszkańcy mieli możliwość obserwowania okrężnego lotu sterowca Zeppelin. Kolejny zastój nastąpił w okresie II wojny światowej. Tym razem śmierć poniosło aż 56 mężczyzn z Casekow, a sama wieś opustoszała. Po wojnie przeprowadzono reformę agrarną tworząc państwowe gospodarstwo rolne (LPG). W latach następnych nastąpił systematyczny rozwój miejscowości. Wzniesiono nową szkołę z okazałą salą gimnastyczną oraz żłobek, ułożono nową sieć wodociągowo-kanalizacyjną. Nowa era rozwoju miejscowości rozpoczęła się z chwilą zjednoczenia Niemiec. Wieś zyskała nową infrastrukturę, przybyło wiele nowych miejsc pracy. Mimo wielu zachodzących przeobrażeń miejscowość zachowała typowo rolniczy charakter.
Źródła
- Kościół wzniesiono w XIII wieku.
- W roku 1310 patronat nad świątynią i wsią przekazano kościołowi Mariackiemu w Szczecinie.
- W roku 1790 kościół w Casekow stał się filią parafii Blumberg.
- W 1798 roku nadbudowano wieżę o konstrukcji szkieletowej.
- Na przełomie 1855-56 roku przy zachodniej ścianie kościoła wybudowano nową wieżę, na której zawieszono dwa dzwony spiżowe i wymurowano od nowa ścianę zachodnią. Odnowiono i przebudowano cały kościół: poszerzono otwory okienne, wzniesiono emporę zachodnią, wymieniono posadzkę i zainstalowano nowe ławki.
- W okresie I wojny światowej armia niemiecka zarekwirowała większy dzwon, pozostawiając mniejszy.
- W roku 1927 parafia zakupiła nowy dzwon staliwny.
- W roku 1945 w wyniku prowadzonych działań wojennych uszkodzeniu uległ kościół i wieża, która na przełomie 1945/46 zawaliła się, wraz z zawieszonymi w niej dzwonami. Zniszczeniu uległy również organy.
- W latach 1946-53 odbudowano wieżę.
- W latach 1964-75 przeprowadzono restaurację wnętrza świątyni. Wykonano nowe witraże, wymalowano wnętrze kościoła oraz przełożono pokrycie dachu.
- W roku 1975 na wieży zawieszono nowy dzwon spiżowy wzorowany na swoim poprzedniku z 1927 roku.
- W latach 1996-97 przeprowadzono gruntowny remont wieży.
- W roku 2000 wykonano nowe zawiesie dzwonu i zamontowano elektryczny mechanizm napędzający.
Architektura
Kościół usytuowano w centrum osady na parceli wydzielonej kamiennym murem. Nadano mu prostą, salową formę, opartą o plan prostokąta i zwyczajowo orientowano. Wieżę dobudowano w późniejszym okresie. Wszystkie ściany wymurowano z kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne warstwy. Dokładniej obrobiono jedynie kwadry narożnikowe. Ściany wieńczy schodkowy gzyms koronujący wykonany z cegły maszynowej. Liczne przebudowy przeprowadzane na przestrzeni wieków częściowo zatarły pierwotny charakter świątyni. Z chwilą budowy wieży całkowicie przebudowano ścianę zachodnią, czego dowodem są różnice materiałowe i stylistyczne.
Okna, o wąskich, rozglifionych i ostrołukowo zamkniętych ościeżach przemurowano, nieznacznie powiększając i obniżając ościeża. Zachowano jednak ich pierwotną lokalizację, po trzy okna w ścianach północnej i południowej (ułożone na przestrzał) oraz triada okien w ścianie wschodniej. Okno środkowe (obecnie zamurowane) zachowało swój pierwotny wykrój.
Portal wejściowy zlokalizowany jest pośrodku ściany południowej. Niestety nie udało mi się ustalić jego formy. Przesłania go bowiem, dobudowana w późniejszym okresie, niewielka kruchta (zakrystia). Ściany wzniesione na planie kwadratu wymurowano z kamienia i cegły ze szczytem od południa. Wejście do przybudówki znajduje się w ścianie szczytowej a stanowi go niewielki, jednouskokowy portal o prostych ościeżach, zamkniętych łukiem odcinkowym. Wnętrze kryte jest płaskim stropem i dachem siodłowym prostopadłym do osi kościoła. W ścianie zachodniej znajduje się niewielkie okienko o prostokątnym wykroju.
Szczyty o nieustalonej pierwotnie formie wymurowano od nowa w cegle. Wschodni szczyt pozbawiony jest całkowicie dekoracji i pokryty cienką warstwą tynku. Pośrodku znajduje się niewielkie okno wentylacyjne. Szczyt zachodni z chwilą wybudowania wieży otrzymał nową formę dwóch półszczytów schodkowych krytych pulpitowymi daszkami, zdobionych ostrołukowymi blendami i gzymsami.
W XVIII wieku nad zachodnią częścią nawy wzniesiono wieżę. Posiadała konstrukcję szkieletową zespoloną z więźbą dachową. W połowie XIX wieku zastąpiono ją nową wieżą dostawioną do zachodniej ściany kościoła. Podziały uwidocznione zostały zarówno przez zróżnicowanie planów jak i materiału, z którego wykonano poszczególne kondygnacje. Podstawa o planie kwadratu wymurowana została z kamienia. Wieńczą ją symetrycznie osadzone arkadowe biforia o uskokowych ościeżach zamkniętych ostrołukiem, wykonane w cegle. Ceglany jest również profilowany gzyms koronujący. Wyższe kondygnacje otrzymały plan ośmioboku i w całości wykonane są w cegle. Formą swą nawiązują do latarni, jakże charakterystycznego rozwiązania barokowych hełmów pomorskich kościołów. Zdobione są centralnie osadzonymi, okrągłymi i ostrołukowymi okienkami. Całość zamknięta jest ostrosłupowym hełmem krytym blachą, zwieńczonym krzyżem. Obecnie wieża osiąga wysokość ok. 30 m.
W ścianie zachodniej usytuowano neogotycki portal wejściowy wykonany całkowicie w cegle. Trójuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem, flankują dwie kolumny zakończone sterczynami, wspierające trójkątną wimpergę. Dwuskrzydłowe drzwi wejściowe zamknięte są szerokim nadprożem z przestrzenią wentylacyjną oraz nadświetlem w formie witrażowego maswerka.
Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony jest kamiennym murem z furtami. W przeszłości spełniał funkcję przykościelnej nekropolii. Pozostały po niej fragmenty nagrobków zgromadzone przy wschodniej ścianie kościoła. Teren przykościelny doskonale utrzymany i porośnięty starodrzewem wraz z bryłą centralnie usytuowanego kościoła stwarza wyjątkową atmosferę.
Wyposażenie
- Ołtarz ambonowy z 1721 roku ze sceną zmartwychwstania w zwieńczeniu oraz obrazami w płycinach kosza i schodów.
- Empora chórowa z niesymetrycznym obejściem po stronie południowej. W płycinach balustrady obrazy przedstawiające apostołów (olej na drzewie 95x40 cm).
