Architektura Pomorza

Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie usytuowana przy starym trakcie łączącym miasta Angermünde i Gramzow w urozmaiconym polodowcowym terenie rezerwatu biosfery Schorfheide-Chorin. Całość zabudowy skupiona została wokół polodowcowego owalnego jeziora stanowiącego centrum osady. Na kartach historii pojawiła się w roku 1319 pod nazwą Smedeberg, w dokumencie margrabiego Waldemara uposażającego pobliską wioską Polssen opactwo w Havelbergu. Nazwa nawiązywać może do słowiańskiego określenia kowala lub miejsca jego pracy (kuźnia górska, wykuta góra). W roku 1375 w księdze ziemskiej margrabiów wymieniono uposażenie wsi Smedeberg, które stanowiło 64 łany ziemi ornej z czego 5 przynależało do kościoła. We wsi znajdowało się 20 gospodarstw chłopskich i domy zagrodników oraz pobliski młyn wodny i wiatrak. Przez wiele stuleci wieś stanowiła własność rodu von der Hagen. Po dziś dzień zachowała typowo rolniczy charakter.

Źródła 

Architektura

Kościół usytuowano w południowej pierzei wiejskiej zabudowy, na niewielkim naturalnym wyniesieniu łagodnie opadającym w stronę centralnego jeziora. Późnoromańska budowla kamienna stanowi doskonały przykład dla tzw. okresu przejściowego między romanizmem i gotykiem. Otrzymała klasyczny układ złożony z prostokątnej w palnie nawy (15,6 x 11,5 m) oraz wyodrębnionego, niemal kwadratowego w planie prezbiterium (8,2 x 7,6 m), zamkniętego półokrągłą apsydą. Wszystkie ściany wymurowano z przyciosanych kwadr kamiennych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w miarę regularne poziome warstwy. Dokładniej opracowano kwadry narożnikowe oraz tworzące ościeża portali i okien. Brak ciągłości warstw kamiennych w poszczególnych częściach budowli ukazuje chronologiczną kolejność ich powstawania. Jako pierwsze wzniesione zostało prezbiterium zamknięte następnie apsydą od wschodu. Po wymurowaniu łuku tęczowego i zamknięciu tej części budowli przystąpiono do wznoszenia nawy kościoła. Zachodnia ściana szczytowa została organicznie powiązana z murowaną zachodnią ścianą wieży dachowej. Pozostałe ściany jak i cała wieża otrzymała konstrukcję szkieletową oszalowaną deską. Prosty dach namiotowy kryty dachówką cementową, zwieńczono iglicą z kulą i wiatrowskazem, na chorągiewce umieszczono datę renowacji kościoła, rok 2000. Poszczególne przestrzenie świątyni zamknięto stopami belkowymi i dwuspadowymi dachami krytymi dachówką cementową. Otynkowany fragment wewnętrznej strony wschodniej ściany szczytowej prezbiterium wskazuje jakoby ta część kościoła przykryta była pierwotnie sklepieniem kolebkowym.       

Do wschodniej ściany prezbiterium dobudowano półokrągła apsydę zamkniętą konchą oraz ostrosłupowym dachem krytym dachówką. W ścianach apsydy usytuowano trzy okna o rozglifionych obustronnie ościeżach zamkniętych łukami pełnymi i skośnymi parapetami. W XIX wieku środkowe okno przesłonięto skarpą wzmacniającą ścianę, wymurowaną z cegły maszynowej. Szczyt wschodni wymurowany z kamienia polnego pozbawiono dekoracji. Wykonano jedynie niewielki okrągły otwór wentylujący poddasze oraz sterczynę zakończoną krzyżem z chorągiewką, na której umieszczono daty 1843 i 1986.

Wnętrze kościoła doświetlone zostało przez niskie otwory okienne posiadające wąskie i rozglifione obustronnie ościeża, zamknięte delikatnymi ostrołukami oraz skośnymi parapetami. Usytuowano je symetrycznie, na przestrzał, po trzy w ścianach nawy i po dwa w ścianach prezbiterium. Identyczne otwory okienne wykonano w apsydzie.

Z pośród czterech portalowych wejść, czynny pozostał jedynie portal zachodni. Pozostałe, usytuowane w środkowych partiach ścian północnej i południowej nawy oraz w skrajnej zachodniej partii ściany południowej prezbiterium zostały zamurowane. Wszystkie otrzymały jednouskokowe ościeża zamknięte delikatnym ostrołukiem lub łukiem pełnym, wykonane z kwadr granitowych.  

Zachodnia partia nawy wydzielona została szkieletową konstrukcją wieży z ceglanym wypełnieniem i pokryta tynkiem. W powstałej ścianie działowej osadzono cztery okna o prostokątnych ościeżach wypełnione zielonkawymi, ręcznie dmuchanymi szybami.

Posadzka wewnątrz całego kościoła wykonana jest z dużych cegieł, w części prezbiterialnej nieco podniesiona.

Na niektórych partiach zewnętrznych murów kościoła widoczne są silne odpryski i spękania kamieni, szczególnie w części zachodniej. Destrukty te powstały w wyniku pożaru kościoła, który strawił świątynię w XIV wieku. Renowację świątyni upamiętnia prawdopodobnie data umieszczona na wschodnim wiatrowskazie (1585). Prace obejmowały wykonanie nowych więźb dachowych i stropów belkowych pokrytych tynkiem i sztukaterią oraz wzniesienie nowej konstrukcji wieży zachodniej. Data (1843) wskazuje na kolejne prace renowacyjne prowadzone w kościele.   

Plac kościelny o dość regularnym prostokątnym zarysie otoczony został wysokim kamiennym murem z bramą od zachodu i północy. Po stronie południowej graniczy z niewielkim założeniem parkowym. Przez wieki pełnił funkcję lokalnej nekropolii do czasu wytyczenie nowego cmentarza usytuowanego po północnej stronie miejscowości. Na terenie przykościelnym zachowało się kilka nagrobków i żeliwnych krzyży nagrobnych. Na południe od kościoła znajduje się grób pana Christiana Friedricha Raascha (1748–1822), będący przykładem klasycystycznego odlewnictwa pruskiego. Grób składa się z żeliwnej steli, zaprojektowanej w stylu starożytnych ołtarzy, z inskrypcjami i szczytem. Stelę otacza metalowe ogrodzenie zwieńczone klasycznym ornamentem. Na południe od grobu Raascha znajdują się dwa kute krzyże nagrobne. Jeden z nich poświęcony jest urodzonego w Schmiedebergu Friedrichowi Heinrichowi von der Hagen (1780–1856), pionierowi akademickiej germanistyki, znanemu redaktorowi i tłumaczowi wielu starożytnych i średniowiecznych tekstów niemieckich oraz poezji persko-arabskiej. Drugi krzyż nagrobny poświęcony jest jego żonie, Marie Josephine von der Reynack (1788–1858). Z drugiej połowy XIX wieku pochodzi także misternie zaprojektowana żeliwna otoczka grobu. Obydwa krzyże nagrobne zostały odrestaurowane w 2011 roku. Po tej samej stronie kościoła zachował się podwójny grób (krypta podziemna?), zasłonięty dwoma kamiennymi płytami nagrobnymi w kamiennym obramieniu. Ze znajdujących się na płytach inskrypcji niewiele można dziś odczytać: „Tutaj spoczywają szczątki żony zarządcy Pani Sabine Sophie Flügge, z domu Collin (1767-1836). Błogosławieni czystego serca, albowiem oni Boga oglądać będą.  Matth, V. 8”. „Tutaj spoczywają szczątki zarządcy Pana Chistiana Friedricha Flügge, (1766-1838). Błogosławieni, którzy w Panu umierają, odpoczywają od pracy swojej, bo uczynki ich idą za nimi. Off. Joh. 14, 13”. Po stronie zachodniej kościoła, przed samym wejściem, znajduje się pomnik wojenny w postaci łupanego granitowego głazu osadzonego na polnych kamieniach. Na licu dobrze widoczny Krzyż Żelazny oraz inskrypcja „Pamięci bohaterów poległych w wojnie światowej 1914/18”. Poniżej nazwiska 3 poległych żołnierzy wraz z krótką sentencją „Lojalność za lojalność !" U dołu nota dedykacyjna „Herma Röwert i Otto Röwert”.

Wyposażenie