WALLMOW (Wolimów)
Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie położona w odległości 19 km na wschód od Prenzlau, z dala od utartych szlaków. Wczesną metrykę osady zdradza układ zabudowy skupionej wokół centralnego placu z kościołem i cmentarzem, oraz nazwa własna „Walem” wywodząca się z języka słowiańskiego i nawiązująca prawdopodobnie do imienia założyciela osady. Na kartach historii pojawiła się dzięki dokumentowi z 13 stycznia 1283 roku, w którym margrabiowie Otto i Konrad zwolnili biskupa kamieńskiego Hermana od podatków z 13 łanów ziemi "in villa Walmow” (we wsi Wallmow). Z kolei w Landbuchu cesarza Karola IV odnotowano łączną liczbę 72 łanów ziemi należącej do kilku rodzin w Wallmow, między innymi von Buch. Peryferyjne położenie przyczyniło się do spokojnego rozwoju wsi na przestrzeni wieków. Uruchomienie linii klejowej relacji Prenzlau – Löcknitz, przebiegającej opodal Wallmow, przyczyniło się do znacznego zdynamizowania przemian i zwiększenia produkcji rolnej. Nie zahamowała ich ani II wojna światowa, ani przemiany gospodarcze lat powojennych. Po dziś dzień istnieje we wsi kilka dużych gospodarstw rolnych, dzięki którym miejscowość zachowała swój wiejski charakter.
Źródła
Architektura
Kościół usytuowano na niewielkiej parceli wydzielonej kamiennym murem, znajdującej się pośrodku placu stanowiącego centrum wiejskiej zabudowy. Wzniesiono go w formie prostej salowej budowli o planie prostokąta i zgodnie z ówczesnym kanonem orientowano. Układ przestrzenny rozszerzony był prawdopodobnie o północną zakrystię, po której pozostał zamurowany portal oraz nieregularności w wątku muru. Całość zamknięto płaskim stropem belkowanym (obecnie deskowanym i tynkowanym). W XVIII wieku nad zachodnią partią kościoła wzniesiono wieżę a przy południowo-zachodnim narożniku wymurowano dużą przyporę wzmacniającą.
Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie i niskim cokole zakończonym fazowanym gzymsem, wymurowano z kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Dokładniej obrobiono kwadry w narożach ścian oraz w ościeżach portali i okien.
Główne wejście do świątyni usytuowano w ścianie zachodniej. Trójuskokowe ościeże wykonane z kwadr i klińców granitowych zamknięto ostrołukiem bez elementu zwornikowego. Dwuskrzydłowe drzwi płycinowe także otrzymały ostrołukowy wykrój. Drugi portal osadzono w ścianie południowej. Otrzymał on prawdopodobnie dwa uskokowe ościeża zamknięte ostrołukiem. W późniejszym okresie został zamurowany. Podobny los spotkał bliźniaczy portal usytuowany w ścianie północnej kościoła. We wschodniej partii tej ściany znajdują się relikty jeszcze jednego portalu o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym. Jest to prawdopodobnie połączenie nawy kościoła z nieistniejącą obecnie zakrystią.
Wczesnogotycki wykrój otrzymały również okna kościoła. Obustronnie rozglifione, wąskie ościeża, wykonano z kwadr granitowych. Zamknięto je ostrołukiem i skośnym parapetem. W ścianie wschodniej osadzono tradycyjnie triadę okien tej samej wysokości. Niemożliwą jednak do uchwycenia pozostaje liczba i rozmieszczenie okien w pozostałych ścianach, w których zachowały się jedynie zamurowane relikty dwóch otworów. W XVIII wieku wykonano nowe okna sytuując je symetrycznie, na przestrzał, w liczbie czterech w każdej ze ścian elewacji północnej i południowej. Otrzymały szerokie, wymurowane z cegły maszynowej, obustronnie rozglifione ościeża, zamknięte łukiem koszowym i skośnym parapetem.
Pierwotną formę zachował szczyt wschodni w całości wymurowany z kamienia, pozbawiony dekoracji z niewielkim jedynie otworem wentylacyjnym pośrodku. Szczyt zachodni przemurowano od nowa cegłą maszynową. Jedyną dekoracją jest tu okulus o rozglifionym uskokowym ościeżu.
W połowie XIX wieku nad zachodnią partią kościoła wybudowano wieżę. Wzniesiono ją na planie kwadratu z cegły maszynowej. Podziałom kondygnacyjnym odpowiadają zewnętrzne gzymsy kordonowe. W elewacjach osadzono durze otwory okienne o profilowanych ościeżach. Dolne przesłonięto żaluzjami dla lepszego rozchodzenia się dźwięku dzwonów, w górnych osadzono tarcze zegarowe. Całość zamknięto hełmem stożkowym krytym blachom miedzianą, wieńcząc go kulą i krzyżem.
Plac kościelny o dość regularnym prostokątnym zarysie otoczony jest kamiennym murem z bramką wjazdową od zachodu i bramą od północy. Bramę wykonano z cegły maszynowej o prostej formie z przejazdem o łuku pełnym. Teren kościoła pełnił funkcję lokalnej nekropolii, po której zachowało się kilka krzyży żeliwnych i kamiennych oraz ich cokołów. Przed portalem zachodnim znajduje się pomnik (kriegerdenkmal) poświęcony poległym w różnych konfliktach zbrojnych żołnierzom. Prosta forma w postaci głazu narzutowego ze stosowną inskrypcją.
Wyposażenie
