Architektura Pomorza

Duża wieś usytuowana w samym centrum Puszczy Wkrzańskiej, przy północnym skraju osuszonego jeziora, na prastarym szlaku łączącym Ueckermünde i Szczecin. Średniowieczny rodowód osady potwierdzają ślady osadnicze, o kilka wieków wyprzedzające zapis źródłowy pochodzący dopiero z 1491 roku. Zamieszkująca wioskę ludność trudniła się przede wszystkim rolnictwem. Z pewnością eksploatowano również okoliczne lasy oraz jezioro. Ze względu na srogi klimat oraz ataki watach wilczych, życie pośrodku puszczy nie należało do najłatwiejszych. W okresie wojny trzydziestoletniej w miejscowości znajdowało się zaledwie siedem gospodarstw chłopskich i dziesięć zagrodniczych.

We wczesnym średniowieczu patronat nad wsią sprawowali rezydujący w zamku Ueckermünde książęcy urzędnicy. Od roku 1493 wieś przynależała do Księstwa Pomorskiego, a od 1648, zgodnie z postanowieniami traktatu westfalskiego, do Królestwa Szwecji. W roku 1719 włączona została do Królestwa Prus. Od tej pory rozpoczął się okres wzmożonego rozwoju miejscowości i kolonizacji okolicznych terenów. Wtedy też zapadła decyzja o osuszeniu jeziora i założeniu żyznych łąk. W tym celu przekopano kolejno dwa kanały, odprowadzające wodę z jeziora do rzeki Randow oraz do łaczącego się z Zalewem Szczecińskim jeziora Nowowarpieńskiego. Obok uprawy roli i hodowli zwierząt, zaczęto też systematycznie eksploatować okoliczne lasy i torfowiska oraz wyrabiać smołę. W roku 1865 Ahlbeck liczył 614 mieszkańców. Obok zagród chłopskich i rybackich znajdował się dworek właściciela kopalni torfu oraz domy kupieckie i rzemieślnicze. Obecnie ważną gałęzią rozwoju miejscowości staje się agroturystyka.

Kościół usytuowano pośrodku wsi na niewielkim, owalnicowym wyniesieniu otoczonym murem oporowym i drewnianym parkanem. Pierwotny kościół wymurowany był prawdopodobnie z kamienia bądź cegły. Po niszczycielskim w skutkach pożarze, rozebrano ocalałe fragmenty i na miejscu starej budowli wzniesiono nową. Między pierwotnym planem budowli a obecnym obiektem, dostrzec można pewne rozbieżności. Nie udało mi się ustalić kiedy dokładnie dokonano zmian, czy w fazie projektowej, czy już podczas realizacji obiektu?  

 

Obecna świątynia, wzniesiona na planie prostokąta, posiada konstrukcję szkieletową o regularnych, kwadratowych i prostokątnych fachach, wypełnionych paloną cegłą (tzw. mur pruski). Podwalina i osadzone w niej słupy oraz rygle spoczywają na niskiej, ceglanej podmurówce. Zaskakuje brak jakichkolwiek zastrzałów, rekompensowany być może przez masywne słupy narożne oraz oczep z okazałym, profilowanym okapem.

 

Główne wejście do świątyni znajduje się w ścianie zachodniej. Składa się ono z prostego ościeża dekorowanego od góry ozdobną listwą oraz szerokich, jednoskrzydłowych drzwi płycinowych. Ponad wejściem umieszczono czwórdzielne okno o prostych ościeżach dekorowanych profilowanymi listwami. Podobne wejścia znajdują się pośrodku ścian, północnej i południowej. W miejscu drzwi dobudowano niewielkie kruchty o planie kwadratu, kryte dwuspadowymi dachami, poprzecznymi do osi kościoła. W ścianach bocznych znajdują się niewielkie okienka o prostych ościeżach, a na osi, drugie drzwi płycinowe wprawione w proste ościeża z dekoracyjnymi listwami wykończeniowymi.

 

Okna osadzone są symetrycznie, po cztery w ścianie północnej i południowej oraz dwa w ścianie wschodniej. Niewielkie okna osadzono również w szczytowej ścianie zachodniej. Proste ościeża zamknięte są łukiem odcinkowym i obramione ozdobnymi listwami.

 

Pierwotne założenie przewidywało wzniesienie jednoprzestrzennego wnętrza, z emporą zachodnią oraz nadbudowaną nad nią wieżą, osadzoną w więźbie dachowej. W późniejszym okresie wydzielono i zabudowano kruchtę podwieżową z obustronnym ciągiem komunikacyjnym. W wygospodarowanych pomieszczeniami na piętrze urządzono obecnie niewielką izbę historyczną.

 

W tym samym zapewne okresie rozbudowano emporę muzyczną, dodając dwie długie empory przyścienne, wsparte na okrągłych kolumnach, zakończonych profilowanymi głowicami. Przebudowano również strop zastępując go drewnianym sklepieniem zwierciadlanym. Całość zamknięto dachem trójspadowym krytym dachówką ceramiczną.

 

Z połaci dachowych wyrasta smukła wieża o planie kwadratu, zamknięta barokowym hełmem z ośmioboczną latarnią. Wieńczy go szpic z iglicą, na której osadzone są kula i chorągiewka. Wysokość wieży wynosi ok. 31 m, z czego połowa przypada na hełm. W wysokich na cztery fachy ścianach wieży znajdują się prostokątne otwory. Przesłonięto je żaluzjami dla lepszego rozchodzenia się dźwięku, zawieszonych na tym poziomie, dzwonów. Ponad oknami umieszczono tarcze zegarowe.

 

Plac kościelny otoczony jest współczesnym płotem składającym się z betonowej lub ceglanej podmurówki, metalowych bądź ceglanych słupków oraz przęseł wykonanych z drewnianych sztachet. Furty znajdują się od północy, wschodu i zachodu. Plac kościelny pełnił niegdyś funkcję cmentarza. Obecnie znajduje się na nim pomnik, poświęcony pochodzącym z parafii żołnierzom niemieckim, poległym w latach 1914-1918. W narożniku południowo zachodnim terenu przykościelnego usytuowana jest kostnica. Niewielki budynek wzniesiony na planie prostokąta z szerokim dwuskrzydłowym wejściem od zachodu. Kryty jest dachem siodłowym z dwoma szczytami. Szczyt zachodni dekorowany jest ozdobnym gzymsem oraz narożnymi sterczynami zakończonymi krzyżykami łacińskimi.