CZÓŁNÓW (Zollen)
Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie usytuowana przy północnym skraju Jeziora Myśliborskiego w odległości 7 km na północ od Myśliborza. Ślady osadnicze pochodzą z czasów przedsłowiańskich i związane są głównie z tzw. kulturą łużycką. Nazwa miejscowości kojarzona bywa ze szlakiem solnym biegnącym z północy na południe przez Myślibórz. Również w okolicy Czółnowa znajdują się pokłady soli umiejscowione jednak głęboko pod ziemią. Wielodrożnicowy układ zabudowy wskazuje na dynamiczny rozwój osady w okresie tzw. kolonizacji niemieckiej. Na kartach historii wieś Zollen pojawią się w roku 1337. W księdze ziemskiej odnotowano uposażenie wsi w wysokości 35 łanów ziemi, z których 3 przynależały do parafii. W roku 1800 we wschodniej części wsi powstał niewielki folwark. Swoje gospodarstwa miało również 8 chłopów, 23 komorników i kowal. Właścicielem ziemskim w tym czasie był kapitan Horker. W 1825 roku dobra z areałem 362 hektarów nabył David Itzigsohn. Rozwój wsi przerwany został przez wojny i epidemie. W 1908 roku major Herrmann Künkel nabył posiadłość z destylarnią i zarządzał nią do 1945 roku. On też założył jedyną w powiecie stadninę koni pełnej krwi angielskiej. Po roku 1945 wieś zasiedlili polscy osadnicy ze wschodu. Znacjonalizowane dobra ziemskie przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne. Czółnów, położony na uboczu utartych szlaków, zachował po dziś dzień swój wiejski charakter.
Źródła
Architektura
Kościół usytuowano w centrum osady na prostokątnym kwartale wydzielonym przez wiejskie drogi. Otrzymał prostą formę złożoną z prostokątnej nawy z kruchtą od południa. Wieża zachodnia dobudowana została prawdopodobnie później. Ściany posadowione na kamiennym fundamencie i ceglanej podmurówce, otrzymały konstrukcję szkieletową wypełnioną cegłą. Ściany boczne otynkowano. Całość zamknięto drewnianym stropem belkowym i dachem dwuspadowym krytym dachówką. Krokwie wysunięto nieco przed lico muru tworząc niewielki okap.
Duże prostokątne okna o prostych ościeżach osadzono symetrycznie w każdej ze ścian, trzy w ścianie północnej, trzy we wschodniej i dwa w południowej. Niewielkie kwadratowe okienko doświetlające poddasze wykonano również w ścianie szczytowej kościoła. Nawa, pełniąca w latach powojennych funkcje magazynowe, ulegała stopniowej destrukcji aż do momentu zawalenia się. Destrukty rozebrano, pozostawiając jedynie fundament i ceglaną podmurówkę.
Do ściany południowej dobudowano niewielką kruchtę o planie kwadratu z dachem dwuspadowym prostopadłym do osi kościoła, krytym dachówką. Szerokie wejście o prostych ościeżach zamknięte dwuskrzydłowymi drzwiami usytuowano w ścianie szczytowej.
Wieża zachodnia, autonomiczna, przystawiona jedynie do zachodniej ściany kościoła, otrzymała plan kwadratu. Szkieletowa konstrukcja nośna została odeskowana i zamknięta dachem namiotowym. Podział kondygnacyjny, wymuszony długością słupów i odeskowania, podkreślono poziomą listwą maskującą. Konstrukcja dachu wysunięta nieco przed lico ścian utworzyła niewielki okap. Dach, kryty prawdopodobnie łupkiem, zwieńczono iglicą z kulą i krzyżem bądź chorągiewką. Wejście do wierzy usytuowano w przyziemiu ściany zachodniej. W partii podokapowej ścian wykonano prostokątne otwory okienne o prostych ościeżach zamkniętych półokrągło. Światło otworu zamykały jednoskrzydłowe okiennice. Zdjęcia archiwalne ukazują kwadratowe tarcze zegarowy wykonane z desek, umieszczone na osi kościoła w ścianie wschodniej i zachodniej. Na początku XXI wieku zrujnowaną wieże odrestaurowano. Niestety nie nawiązano do pierwotnego wyglądu. Wylano również nową podmurówkę kościoła. Trudno powiedzieć, czy jedynie dla uchwycenia jego zarysu, czy dla planowanej odbudowy?
Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony był niskim kamiennym murem. Wejście w postaci prostej bramki usytuowane było po stronie południowej. Można domniemać, że bliźniacze znajdowało się po stronie północnej. Do roku 1945 teren przykościelny pełnił funkcję lokalnej nekropolii. Po roku 1945 i zawaleniu się kościoła usunięto również mur okalający plac a cmentarz zdewastowano. Do dziś dnia zachowało się jednak wiele płyt nagrobnych, z których utworzono lapidarium.
Wyposażenie
Na chwilę obecną nieznane.
