Architektura Pomorza

Kaplica św. Gertrudy była jedną z trzech powstałych w tym okresie w Trzebiatowie budowli, wchodzących w skład założeń szpitalno-opiekuńczych, które składały się najczęściej z kompleksu budynków mieszkalnych, kaplicy i cmentarza.

- Kaplicę św. Gertrudy wzniesiono w XIV wieku wraz z zabudowaniami szpitalnymi z inicjatywy rady miejskiej Trzebiatowa.

- W dokumentach wymieniono ją w pełnej nazwie - Pauperum hospitale cubiculum.

- Budynki szpitalne o konstrukcji ryglowej zostały rozebrane w XVII wieku.

- W XIX wieku w kaplicy urządzono halę montażową, a w roku 1898 po remoncie adoptowano na kaplice pogrzebową, obsługującą założony w jej pobliżu cmentarz komunalny.

- W roku 1925 przekazano ją katolikom napływającym do miasta za pracą. W tym czasie założono w niej sklepienia krzyżowo-żebrowe.

- W roku 1957 kaplica została przekazana grekokatolikom.

Kaplicę przyszpitalną usytuowano zgodnie z obowiązującymi w XIV wieku normami, poza murami miasta na tzw. Przedmieściu Gryfickim. Jest to budowla salowa, trójprzęsłowa, orientowana, założona na planie prostokąta o wymiarach 16,40 x 8m, z poligonalnie (pięć boków) zamkniętym prezbiterium i wąską wieżą na osi elewacji zachodniej. Z czasem do ścian bocznych dobudowano dwie kruchty.

 

Ściany wzniesione zostały w całości z cegły na kamiennym fundamencie i opięte uskokowymi przyporami. Podziały poziome wyznaczają gzymsy: cokołowy, okapnikowy i koronujący z pasem fryzowym. Pomiędzy przyporami znajdują się symetrycznie rozmieszczone okna o rozglifionych, profilowanych ościeżach z laskowaniem i skośnymi parapetami. Pierwsze dwa trójdzielne, zamknięte łukiem odcinkowym powstały wtórnie. Pozostałe rozmieszczone w zamknięciu prezbiterium, dwudzielne zamknięte są ostrołukiem. Wnętrze nakryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym, którego żebra opadają aż do posadzki oraz ceramicznym dachem dwuspadowym, wielopołaciowym nad zamknięciem prezbiterium.

 

W elewacji północnej drugiego przęsła, między zachodnią ścianą zakrystii a przyporą, zachował się ślad zamurowanego portalu o profilowanych ościeżach i ostrołukowym zamknięciu. Niesymetryczne osadzenie w ścianie nasuwa przypuszczenie o wtórnym jego pochodzeniu. Zakrystia dobudowana do tej elewacji powstała prawdopodobnie nieco później niż kościół jako przybudówka już po wymurowaniu ściany kościoła i przypory, którą przysłania. Posiada plan kwadratu, szczyt północny zdobiony blendami i pinaklami oraz dwa niewielkie otwory okienne w ścianie wschodniej i jedno okno w ścianie zachodniej. Kryta jest dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła. Forma portalu znajdującego się w elewacji północnej zakrystii (nieproporcjonalna wielkość i kształtka ceglana w obramieniu) wskazuje na jego wtórne, XIX wieczne pochodzenie. Zakrystia łącz się z nawą kościoła portalowym przejściem, o profilowanych ościeżach, zamkniętych łukiem odcinkowym. Bliźniacza przybudówka została wzniesiona w XIX wieku po przeciwnej, południowej stronie kościoła. Mieści się w niej obecnie kaplica.

 

Najciekawiej prezentuje się elewacja zachodnia. Na jej osi usytuowana jest niewielka wieżyczka w formie wysuniętej lizeny. W podstawie znajduje się portal wejściowy o profilowanych, ostrołukowych ościeżach. Nad nim gzyms okapnikowy i charakterystyczny dla trzebiatowskiej architektury detal; blenda zamknięta półkoliście o profilowanych ościeżach z niewielkim oknem pośrodku o takim samym wykroju. Powyżej dwie smukłe, wysokie blendy, zamknięte półkoliście z dwiema parami szczelinowych okien. Wieża zwieńczona jest dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła z dwoma szczytami; północnym i południowym oraz krzyżem. Po obu stornach wieży symetryczna dekoracja w postaci blend o różnym wykroju, rozdzielona horyzontalnie pasem fryzowym. Szczyt zachodni zdobiony jest dodatkowo kostkowymi pinaklami.

 

Plac kościelny o nieregularnym zarysie otoczony jest od strony ulicy ceglanym murem z bramą i furtami. Znajdują się na nim pozostałości nagrobków, krzyże i epitafium ku pamięci wszystkich spoczywających na tej nekropolii.

- Empora chórowa

- Ławki

- Skromny ikonostas

- Ołtarz

- Współczesne obrazy

 

W reakcji na błędną informację zamieszczoną w źródłach a dotyczącą daty przekazania kaplicy wspólnocie grekokatolików, proboszcz parafii ks. Bohan Feciuch przesłał mi sprostowanie, zawierające krótką historię eksodusu ludności ukraińskiej, związanego z niesławną akcją przesiedleń przeprowadzaną przez reżim komunistyczny w latach 1945-1947 pod kryptonimem „Wisła”.