Architektura Pomorza

Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie z dobrze zachowanym planem owalnicy, położona w odległości 8 km na wschód od Trzebiatowa, przy średniowiecznym trakcie Trzebiatów-Kołobrzeg. W źródłach historycznych spotyka się też inne formy nazwy miejscowości: Guslaueshaghen, Gusslafneshagen, Guszlaveshagen.

- Kościół zaczęto wznosić w drugiej połowie XIII wieku.

- W roku 1291 wymieniono po raz pierwszy parafię w Guslaueshaghen, Pommersches Urkundenbuch III, 134.

- W XIV wieku przebudowany, między innymi od zachodu dobudowano wieżę.

- W roku 1757 wieżę zwieńczono barokowym hełmem.

- W XV wieku założono sklepienia w prezbiterium.

- Kościół poświęcono 1 października 1945 roku, a parafię erygowano 11 października 1973 roku.

Kościół usytuowano w zachodnim skraju wrzecionowatego nawsia zlokalizowanego w centrum osady. W chronologii budowy świątyni wyodrębnić można dwa etapy: granitowy i ceglany.

 

Prace rozpoczęto od wzniesienia prezbiterium o planie kwadratu z dobudowaną od północy zakrystią. Dalszy plan budowy przewidywał wzniesienie prostokątnego korpusu nawowego szerszego od prezbiterium. Z niewyjaśnionych powodów prace zostały przerwane. Być może w grę wchodziła konieczność zmiany strzechy budowlanej podyktowana trudnościami ekonomiczne lub sytuacją zewnętrzną. Faktem jest bowiem zarówno zmiana materiału jak i planu budowy. Po pierwotnym założeniu pozostał jedynie szew muru w elewacjach północnej i południowej.

 

Warsztat realizujący drugi etap budowy nadbudował w cegle mury prezbiterium i szczyt wschodni, wzniósł salowy korpus nawowy, wieżę zachodnią i założył sklepienie nad prezbiterium. Jednak i te części budowli w późniejszych okresach ulegały przebudowie.

 

Najstarszą częścią świątyni jest prezbiterium, którego ściany posadowione na kamiennym fundamencie i cokole wymurowane są z dokładnie obrobionych kwadr granitowych wiązanych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne warstwy. Dokładniej obrobiono kwadry tworzące narożniki oraz cokół zdobiony wklęsłym gzymsem. W narożniku północno-wschodnim znajduje się kwadra (szesnasta ponad cokołem) pokryta ornamentem szachownicowym. Z kolei w narożniku południowo-wschodnim na siódmym głazie ponad cokołem widnieje ornament romboidalny. Mur granitowy doprowadzono do wysokości dziewiętnastu warstw kwadr i na tym prawdopodobnie zamierzano poprzestać, zakładając, że część prezbiterialna miałaby być - wzorem inny założeń tego okresu - nieco niższa i węższa od korpusu nawowego. Dopiero w drugim etapie budowy mury prezbiterium podwyższono wykorzystując cegłę. Te partie muru wieńczy od południa fryz arkadkowym i gzyms koronujący. W ścianie północnej użyto wtórnie kilku granitowych kwadr z gzymsem o wklęsłym profilu. Szczyt wschodni wykonano w całości z cegły. Zdobią go duże blendy ostrołukowe w układzie piramidalnym i trzy mniejsze w zwieńczeniu oraz dwie sterczyny kostkowe u nasady. W tej partii muru zachowały się charakterystyczne dla techniki gotyckiego murowania kwadratowe otwory po rusztowaniach. Prawdopodobnie w tym samym czasie w granitowym murze wschodniego zamknięcia prezbiterium wykonano duże, gotyckie okno o prostym ościeżu, zamknięte ostrołukiem.

 

Do północnej ściany prezbiterium dobudowana była zakrystia. Posiadała ona plan kwadratu bądź prostokąta. Ściany wzniesione na cokole wykonane były w całości z granitu. Pozostałością tej przybudówki są fragmenty granitowego muru w dolnych partiach wymurowanych w późniejszym okresie przypór. Zagadką pozostaje stan realizacji zakrystii i okoliczności jej zniszczenia. W miejscu tym współcześnie wymurowano nowe pomieszczenie z wejściem od strony północnej, kryte dachem pulpitowym. Komunikacja między zakrystią a prezbiterium odbywała się poprzez portal granitowy (obecnie zamurowany), którego relikty widoczne są w północnej ścianie prezbiterium. Na prawym ościeżu tego portalu, na trzecim głazie od dołu widnieje ornament przedstawiający dwa węgorze (?).

 

Najpiękniejszą pamiątką po granitowej fazie budowy kościoła jest portal południowy. Jego wielkość i forma ukazują rangę i planowany rozmach inwestycji. Trójuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem wykonane jest z dokładnie obrobionych i spasowanych kwadr i klińców granitowych. Krawędzie uskoków zdobią na przemian: holkiel z guzami, wałek i ponownie holkiel z guzami. Podstawę ościeża tworzą fazowane kwadry cokołu spoczywające na plincie. Warto zaznaczyć, że pierwsze ościeże wieńczy element zwornikowy. Dodatkowo na dwóch przeciwległych kwadrach tworzących archiwoltę wykonany jest zagadkowy motyw szachownicy. Obecnie portal ten łączy prezbiterium z dobudowaną w XIX wieku zakrystią o planie kwadratu. Ściany wymurowane są z cegły i zwieńczone gzymsami koronującymi. Wnętrze kryte jest płaskim stropem drewnianym oraz dwuspadowym dachem, poprzecznym do osi kościoła. W ścianie szczytowej znajduje się ostrołukowy portal a w ścianach bocznych okna o identycznym wykroju zdobione gzymsem okapnikowym.

 

Wewnątrz prezbiterium na uwagę zasługują dwie naprzeciwległe nisze zlokalizowane w ścianie północnej i południowej o granitowo-ceglanym obramieniu stanowiące sedilia. W ścianie wschodniej natomiast dostrzec można obramioną cegłą prostokątną wnękę dawnego sakrarium, w której znajduje się - spełniające obecnie tę samą funkcję - tabernakulum. Prezbiterium zamknięte było pierwotnie płaskim stropem belkowanym, jednak podczas piętnastowiecznej przebudowy kościoła założono sklepienie gwiaździste. Jego żebra opadają nisko wprost na narożnikowe opory sklepienne. Znacznie wcześniej, podczas drugiego etapu budowy, wymurowano w cegle masywny łuk tęczowy oddzielający prezbiterium od nawy.

 

Korpus nawowy powstał w drugim etapie budowy kościoła wyłącznie jako przedłużenie części prezbiterialnej. Ściany wymurowano w dolnej partii z otoczaków polodowcowych bez zachowania regularności warstw. Wyższe partie muru wzniesiono w cegle wieńcząc je prostym gzymsem koronującym. W ścianach wykonano symetrycznie rozstawione, wąskie otwory okienne o prostych ościeżach zamkniętych łukiem pełnym. W późniejszym okresie zostały one zamurowane i zastąpione obecnymi o ościeżach zamkniętych łukiem koszowym. Prawdopodobnie osłabienie muru wynikające z bliskiego zestawienia dużych przestrzeni okiennych spowodowało konieczność zastosowania przypór. Nie można też wykluczyć planów przesklepienia korpusu nawowego. Wnętrze zamyka jednak płaski strop belkowany. Nad całą budowlą rozpostarto dach dwuspadowy kryty dachówką ceramiczną.

 

Jako ostatnia wybudowana została wieża zachodnia. Czy była ona pierwotnie planowana tego nie wiadomo? Jeżeli tak to nieuzasadnione wydaje się zastosowanie sterczyn kostkowych nad zachodnimi narożnikami korpusu nawowego. Podstawa wieży o planie prostokąta - szerszą krawędzią przylegającego do korpusu - wykonana jest z głazów polodowcowych różnej wielkości z zastosowaniem wiązania ceglanego w narożnikach. W podstawie znajduje się kruchta i wejście do wnętrza kościoła. Uskokowe ościeże ostrołukowego portalu wykonane z cegły jest obecnie częściowo otynkowane i przysłonięte przez współczesną stolarkę drzwi. Wyższa kondygnacja wieży wykonana jest już w całości z cegły. Zewnętrzne elewacje rozczłonkowane są dużymi blendami o uskokowych, ostrołukowo zamkniętych ościeżach, wewnątrz których znajdują się otwory szczelinowe doświetlając wnętrze oraz emitujące dźwięk dzwonów. W elewacji południowej i północnej pomiędzy ostrołukami znajdują się jeszcze niewielkie, okrągłe blendy. Wydaje się iż pierwotnie wieża była nieco niższa i posiadała inne zwieńczenie. Świadczyć o tym może nadbudowana partia muru ponad gzymsem koronującym wykonana w późniejszym okresie. Na nim osadzono więźbę barokowego dachu z latarnią, krytego blachą. Na poddaszu zamontowano mechanizm zegarowy z trzema cyferblatami niesymetrycznie osadzonymi w koronie muru.

 

Teren kościelny o regularnym prostokątnym planie otoczony jest niewysokim, kamiennym murem z ceglanymi bramkami. Porastają go wiekowe lipy. Do czasu założenia nowej nekropolii na wschodnim skraju wsi spełniał on funkcję przykościelnego cmentarza.

- Strop belkowany polichromowany.

- Gotycki krucyfiks z medalionami.

- Barokowa ambona.

- Empora chórowa wsparta na sześciu słupach a na niej dziewięciogłosowe organy firmy Grüneberg (nr 690).

- Dziewiętnastowieczne ławki i wyposażenie.