SCHÖNERMARK (Sienno)

Bundesland: Brandenburg

Landkreis: Uckermark

Niewielka wieś kolonizacyjna założona prawdopodobnie na początku XIII wieku, położona w odległości 13 km na zachód od Prenzlau. Na kartach historii pojawiła się pod rokiem 1321 wymieniona jako lenno rodziny von Winterfeld. W księdze ziemskiej cesarza Karola IV z ok. 1375 roku opisana została pod nazwą Sconermark. W 1686 posiadłość przeszła w posiadanie hrabiów Schlippenbach. W 1723 r. w Schönermark pochowany został w wykonanej dla siebie krypcie generał Karl Friedrich von Schlippenbach. Swoje włości miała tu również rodzina von Arnim. Po 1945 roku na skolektywizowanych gruntach utworzono Rolniczą Spółdzielnię Produkcyjną (LPG). Obecnie niemal wszystkie grunty należą do Agrarprodukte GmbH z siedzibą w Dedelow. Za sprawą tej firmy w Schönermark powstała najnowocześniejsza w swoim czasie w NRD fabryka peletów paszowych. Wieś stała się również siedzibą filii spółdzielni handlowej Raiffeisen.

Źródła

- Kościół wzniesiono w połowie XIII wieku.

- Ceglaną wieżę zbudował w 1598 roku Andreas Hannemann.

- Zakrystia południowa pochodzi z 2 poł XIX wieku.

- Przez wieki kościół w Schönermark był świątynią parafialną dla wielu okolicznych miejscowości.

Architektura

Kościół w Schönermark usytuowany został w centrum wsi na wydzielonej murem parceli. Nadano mu formę złożoną z jednoprzestrzennej prostokątnej nawy, oraz nieco szerszego od niej, zachodniego masywu wieżowego. Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie i niskim cokole zakończonym fazowanym gzymsem, wymurowano z kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Dokładniej opracowano kwadry narożnikowe, cokołowe oraz obramienia portali i okien.

Okna usytuowane na przestrzał w ścianach północnej i południowej zachowały swoją pierwotną ostrołukową formę z małymi przemurowaniami w cegle. Szczególnie dekoracyjnie potraktowano ścianę wschodnią. Osadzono tu trzy okna o ostrołukowym wykroju i charakterystycznej formie - okno środkowe wyższe o jedną kwadrę od dwóch pozostałych. Szczyt ozdobiono płytkimi blendy o niemal półokrągłym wykroju w układzie piramidalnym. W zamknięciu blendy środkowej wykonano prawdopodobnie wtórnie niewielki otwór doświetlający i wentylujący poddasze.

Wnętrze kościoła zamknięto stropem belkowym oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką.

Z pośród wejść, najbardziej okazałym jest portal zachodni. Trójuskokowe ościeże zamknięto ostrołukiem z elementem zwornikowym. Drugi z portali przesłonięty został dobudowaną od południa zakrystią. Nie udało mi się poznać jego formy.

Do południowej ściany korpusu nawowego dobudowano prostokątną w planie zakrystię. W ścianie szczytowej znajduje się portalowe wejście z profilowanym ościeżem zamkniętym ostrołukiem. Dwudzielne drzwi zaopatrzono w ostrołukowe nadświetle. W szczycie wydzielonym gzymsami, osadzono niewielkie okna w formie biforium o ostrołukowym wykroju. Okna wykonano także w ścianie wschodniej i zachodniej. Wnętrze zamknięto płaskim stropem oraz dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła.

Zachodni masyw wieżowy wzniesiono na planie prostokąta z dłuższym bokiem nieco szerszym od nawy Kościoła. Ściany zrównano z nawą, co sugerować może, że pierwotnie wyższe partie wieży posiadać musiały drewnianą konstrukcję szkieletową. Pod koniec XVI wieku zastąpiono ją kamienno-ceglaną nadstawą o planie kwadratu. W późniejszym okresie podwyższono ją w cegle o kolejną kondygnację. Wąskie, szczelinowe okna, osadzone parami w każdej ze ścian, doświetlają wnętrze i pozwalają rozchodzić się dźwiękowi dzwonów. Hełm z ośmioboczną latarnią zakończono szpicem z kulą i wiatrowskazem. Przestrzeń kruchty wieżowej pierwotnie otwierała się na nawę szerokim łukiem, który w późniejszym okresie zamurowano. Pozostawiono jedynie ostrołukowe przejście zamknięte dwuskrzydłowymi drzwiami. Po południowej stronie nadłucza wykonano dodatkowe przejście łączące wieżę z emporą chórową.

Plac kościelny o nieregularnym zarysie otoczono kamienno-ceglanym murem z bramką i furtami. Przy kościele znajduje się pomnik upamiętniający mieszkańców miejscowości poległych w I wojnie światowej.

Wyposażenie

- Ambona z początku XVII wieku w stylu renesansowym. Ośmioboczny kosz pozbawiony podpory przytwierdzono bezpośrednio do ściany, rozczłonkowany został filarami i gzymsami. Poszczególne pola zdobione są figurami ewangelików. Nad koszem prosty baldachim, również ośmioboczny. Krótkie schody zabiegowe sąsiadują z ławą kolatorską.

- Pozostałości barokowego ołtarza: stipes, mensa, predella i krzyż.

- XIX wieczna empora chórowa o prostej formie, wsparta na słupach, z balustradą zdobioną ostrołukowymi arkadami.

- XIX wieczne ławy. Po obu stronach prezbiterium usytuowano ławy kolatorskie.

- Rzeźbione płyty nagrobne zmarłych w latach 1581-1604 przedstawicieli rodów von Schlippenbach i von Arnim, w tym dziecięce. Wmurowano je prawdopodobnie wtórnie w ściany boczne zakrystii, zasłaniając jednocześnie pasy inskrypcyjne.

- Dzwony: duży, o średnicy 1.03 m, odlany w 1599 r. przez Joachima Grutmakera, oraz mały, o średnicy 50 cm, odlany w 1597 r. przez Joachima Karstede.

Wyposażenie niezachowane

- Obraz olejny na desce przedstawiający adorację Dzieciątka Jezus przez dwóch królów ze Wschodu. Namalowany w XVI lub na początku XVII wieku, związana stylistycznie z obrazem w Güstow, podarowany dla kościoła w Schönermark około 1905 roku z zamku w Arendsee.

- Duża srebrna misa o prostych barokowych kształtach, głębokości 30 cm.

- Mały kielich, posrebrzany. Stopa gotycka sześcioboczna, o płaskich wydrążonych bokach. Gałka z sześcioma mocno wystającymi czopami, na których znajdują się litery „JHESUS”. Czasza srebrna, półkulista.

- Chrzcielnica mosiężna z ażurową dekoracją i kwiatami na brzegu.

- Dwa srebrne kandelabry ołtarzowe o wysokości 64 cm, z kilkoma żebrami i jednym medalionem na stożkowo zwężającej się podstawie, z przedstawieniem Świętej Rodziny. Druga połowa XVIII wieku.

- Szereg rzeźbionych, złoconych, smukłych kinkietów na dwie świece w stylu Ludwika XVI, usytuowane na słupach empory i posadzce kościoła.

- Dwa cynowe świeczniki w kształcie tralki o wysokości 28 cm, podarowane w 1657 r.

- Dwa duże świeczniki cynowe w kształcie tralki, wys. 40 cm, z XVIII wieku.

- Pozostałości dwóch rzeźbionych w drewnie w stylu Ludwika XVI pozłacanych kandelabrów o wysokości 1 m.