KICKO ( Kietzig )
Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: stargardzki
Gmina: Stara DąbrowaDiecezja: szczecińsko-kamieńska>
Dekanat: Stargard-Wschód
Parafia: Stara Dąbrowa - filia p.w. MB Częstochowskiej
Niewielka wieś położona w odległości ok. 3 km na południowy zachód od Starej Dąbrowy oraz 8 km na północny wschód od Stargardu Szczecińskiego, na skraju obniżenia stanowiącego dolinę niewielkiego cieku wodnego będącego lewym dopływem rzeki Krąpiel. W niewielkiej odległości na wschód, po drugiej stronie szosy, znajduje się polodowcowe jezioro Grabowskie. Opodal miejscowości przebiega ruchliwa droga tranzytowa, która ongiś połączyć miała Berlin z Królewcem (tzw. Berlinka).
Najstarszym źródłem historycznym wymieniającym wieś jest dokument z 1269 roku, asygnowany przez księcia Barnima I oraz biskupa kamieńskiego, regulujący przebieg granicy pomiędzy Stargardem i Maszewem, Pommersches Urkundenbuch, II 215. Mimo tak wczesnej metryki Kicko nie wydaje się mieć średniowiecznego rodowodu. Najprawdopodobniej jest wsią kolonizacyjną założoną na początku XIII wieku. Świadczy o tym typowy dla tego typu osad układ zabudowy, usytuowanej po obu stronach drogi (ulicówka), oraz dość późna metryka kościoła. W roku 1939 wieś zamieszkiwało 271 osób skupionych w 60 gospodarstwach domowych. We wsi znajdowała się szkoła, kuźnia i inne warsztaty rzemieślnicze. Po dziś dzień wieś zachowała typowo rolniczy charakter.
Źródła
- Kościół powstał na przełomie XV i XVI wieku.
- Patronat nad świątynią sprawowali stargardzcy rajcowie.
- W XVIII wieku do ściany zachodniej dobudowano wieżę-dzwonnicę.
- W drugiej połowie XIX wieku przebudowano szczyty, wschodni i zachodni oraz ościeża okien. Portale południowe zamurowano.
- Około roku 1925 wzniesiono wolnostojącą dzwonnicę.
- Kościół poświęcono 20 kwietnia 1948 roku.
Architektura
Kościół usytuowano pośrodku wsi na niewielkiej parceli wydzielonej kamiennym murem. Otrzymał typowy dla wiejskiej architektury sakralnej układ zredukowany do jednoprzestrzennej sali wzniesionej na planie prostokąta, bez wyodrębnionego prezbiterium i wieży zachodniej. Wieżę dobudowano wtórnie.
Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie wymurowano z nieobrobionych głazów narzutowych różnej wielkości, łączonych zaprawą wapienną. Cegły użyto jedynie w ościeżach portali i okien oraz w narożnikach ściany zachodniej. W pełni ceglane są szczyty, wschodni i zachodni oraz profilowane gzymsy koronujące ściany, wykonane z wypalanej cegły maszynowej. Cegły tej użyto również w przemurowanych ościeżach okiennych. Ułomkami cegieł niwelowano również wszelkie nierówności w kamiennym licu ścian.
Portale wejściowe znajdują się w ścianie południowej oraz zachodniej. Od południa usytuowano dwa portale jednak nie sposób rozstrzygnąć, czy funkcjonowały one jednocześnie, czy też następowały po sobie. Starszym wydaje się być portal usytuowany centralnie pomiędzy dwoma oknami, o szerokim i wysokim ościeżu zamkniętym delikatnym ostrołukiem. Zamurowano go wykorzystując kamienne otoczaki. Drugi portal otrzymał węższe i niższe, dwuuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem. Obecna forma archiwolty łącznie z półkolistym łukiem drugiego uskoku ościeża jest z pewnością tworem wtórnym. Portal zamurowano wykorzystując cegłę maszynową. Portal zachodni otrzymał trójuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem. Obecnie w świetle portalu osadzono prostokątne odrzwia z dwuskrzydłowymi drzwiami.
Okna osadzone w ścianach północnej, południowej i wschodniej zostały przemurowane w XIX wieku. Otrzymały jednouskokowe, proste ościeża, zamknięte ostrołukiem i skośnym parapetem. Wymurowano je z wypalanej cegły maszynowej.
Wnętrze zamknięto płaskim stropem belkowym i dwuspadowym dachem krytym dachówką ceramiczną.
Najbardziej dekoratywnym jest szczyt wschodni zdobiony płytkimi blendami w układzie piramidalnym, zamkniętymi delikatnym ostrołukiem. W samym zwieńczeniu szczytu wykonano dodatkowo blendę okrągłą. We wszystkich blendach znajdują się niewielkie prostokątne otwory wentylacyjne. Nasadę szczytu i jego zwieńczenie ozdobiono niewielkimi sterczynami kostkowymi. Szczyt zachodni, znacznie uboższy, ozdobiono identycznymi sterczynami oraz trzema oknami o prostych ościeżach zamkniętych ostrołukiem.
W północno-zachodnim narożniku placu kościelnego znajduje się wolnostojąca dzwonnica. Prawdopodobnie zastąpiła wcześniejszą dzwonnicę wieżową, usytuowaną przy zachodniej ścianie kościoła. Konstrukcję szkieletową posadowioną na dużych głazach narzutowych wykonano z drewna dębowego (bale 26 x 26 cm) oraz iglastego. Otrzymała formę prostopadłościanu zamkniętego dachem dwuspadowym. Każda ze ścian składa się z podwaliny, trzech słupów, rygla, dwóch zastrzałów oraz oczepu. Poszczególne elementy spięto łączami ciesielskimi oraz stalowymi śrubami. Wewnątrz zawieszono drewniane jarzmo z przytwierdzonym doń dzwonem. Ściany oraz szczyty oszalowano deskami, dach pokryto blachą. W ścianach wschodniej i zachodniej znajdują się niewielkie owalne otwory. Wejście zamykane jednoskrzydłowymi drzwiami usytuowano w ścianie południowej.
W sąsiedztwie dzwonnicy znajduje się pomnik upamiętniający poległych w czasie I wojny światowej (1914-1918) mieszkańców wsi. Na wysokim cokole wymurowanym z głazów narzutowych umieszczony jest duży głaz (1,15 x 1,40), do którego przytwierdzona była tablica pamiątkowa. Na szczycie głazu zachowała się śruba mocująca krzyż. Zwrócone w stronę drogi lico głazu sugeruje, iż pomnik wykonany został wcześniej niż przesłaniająca go obecnie dzwonnica.
Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie otoczony został kamiennym murem z bramką od zachodu. Przez wieki pełnił funkcję miejscowej nekropolii o czym świadczą nielicznie zachowane krzyże i nagrobki.
Przy północno-zachodnim skraju wsi na parceli porośniętej starodrzewem znajduje się niewielki cmentarz ewangelicki (0,3 ha) założony w XIX wieku. Parcela o planie kwadratu przedzielona jest centralnie aleją. Wejście znajduje się od strony drogi. Do dziś zachowały się betonowe filary bramy wjazdowej i ogrodzenia. Większość nagrobków została zniszczona, mogiły rozkopane, a żeliwne krzyże ukradzione.
Wyposażenie.
- Chrzcielnica z wapienia gotlandzkiego o prostej kielichowej formie, posiadająca cechy romańskie. Owalna czasza o średnicy 1m pozbawiona jest dekoracji. Trzon cylindryczny rozszerzający się nieznacznie ku dołowi z charakterystyczną przewiązką w połowie wysokości. Całość spoczywała prawdopodobnie na niewysokiej owalnej podstawie. Wysokość całości ok. 1- 1,3 m. Obecnie znajduje się na zewnątrz kościoła po prawej stronie portalu zachodniego i jest nieco wkopana w ziemię. Z całą pewnością należałoby przeprowadzić renowację tego cennego obiektu i znaleźć dla niego właściwe miejsce wewnątrz kościoła.
- Strop drewniany, belkowany, przemalowany.
- Barokowy ołtarz ambonowy pochodzący z kościoła w Kiczarowie.
- Empora organowa z XIX wieku z organami zbudowanymi w 1904 roku przez szczecińską firmę Grüneberga. Numer katalogowy 480.
- Para cynowych lichtarzy ołtarzowych z 1799 roku.
- Dzwon żeliwny odlany w 1924 roku. Zdobiony fryzem arkadkowym w górnej części płaszcza. W części centralnej płaszcza znajduje się niewielki krzyż łaciński, którego ramiona zakończone są trójliściem, oraz inskrypcją zawierającą nazwiska mieszkańców wsi poległych w I wojnie światowej.
Wyposażenie niezachowane.
- Dzwon spiżowy o średnicy 0,76 m. i wysokości 0,86 m., zaliczany do grupy tzw. Apostel Klocke. W górnej części płaszcza zdobiony był fryzem maswerkowym z kwiatami akantu i perełkowaniem ujętym w półwałki. Poniżej umieszczona była trzywersowa inskrypcja ujęta w półwałki (kapitała łacińska i niemiecka):
* H * ANDREAS COLLERVS PASTOR * MICHEL BVSS * VND PETER EVERT VORSTEHER * MARZ STEINHOVEL SCHVLZ ** DIE APOSTEL KLOCKE BIN ICH GENANT * DEN KIZISCHEN LEVTEN WOLBEKANT * GOT ZV EHRE VND INEN SELBST * ZVMRVHM * HAT EIN IGLICHER NACHPAR * ZVMIR 3 SCHEFEL ROGGEN VOREHRET * M * IOCHIM KARSTEDE ME FECIT 1621
(Pan Andreas Coller pastor, Michel Buss i Peter Evert przewodniczący, Marz Steinhovel sołtys. Nazywają mnie dzwonem Apostolskim, mieszkańcom Kicka dobrze znany. Na cześć Boga i na chwałę ich samych, każdy sąsiad ofiarował na mnie trzy korce żyta. M Jochim Karstede mnie zrobił 1621).
Początniki i rozdzielniki w formie lilii heraldycznych i sześcioramiennych gwiazdek. Inskrypcja zamknięta była od dołu fryzem arkadkowym z podwieszonymi kwiatonami i wicią roślinną w polu arkadki, zamkniętym półwałkami. Całość kompozycji dopełniały symetrycznie rozmieszczone plakiety przedstawiające Zbawiciela Świata oraz Grupę Ukrzyżowania. W dolnej części płaszcza trzy półwałki.
W okresie II wojny światowej (1941-1943) zarekwirowany przez armię niemiecką, przewieziony do Hamburga i przetopiony.
