OŚCIEŻE
Boczna powierzchnia otworu wykonanego w murze (okna, portalu, blendy), poprzeczna do jego płaszczyzny.
Zazwyczaj występują ościeża prostopadłe do płaszczyzny otworu (prostokątne), lub rozglifione (ukośnie fazowane). W architekturze romańskiej i gotyckiej, rozglifienie okna lub portalu było często profilowane lub bogato dekorowane, rzeźbą figuralną i ornamentacyjną, a wartości czysto funkcjonalne łączyły się niejednokrotnie z symbolicznymi.
ARCHITEKTURA GRANITOWA
Portale kościołów granitowych posiadają zazwyczaj ościeża proste (jednouskokowe), bądź rozglifione (wielouskokowe). Pierwsze stosowano zazwyczaj w portalach bocznych, mniej reprezentacyjnych, o małym przekroju otworu wejściowego. W portalach dużych, reprezentacyjnych, o znacznie większej powierzchni otworu wejściowego, stosowano glif, będący konsekwencją uskokowej budowy ościeży portalu. Technika ta pozwalała na wizualne powiększenie otworu wejściowego i łatwiejszy do niego dostęp. Niekiedy ze względów reprezentacyjnych ościeża te zdobiono wałkami, holkielami i guzami w holkielu. Z tych samych powodów rozglifienie stosowano wyłącznie w ościeżu zewnętrznym. Ościeża wewnętrzne, z reguły prostokątne, zamknięte były łukiem odcinkowym.
Analogiczne rozwiązania stosowano również w ościeżach okiennych. W kościołach najstarszych, spotykamy zazwyczaj ościeża mocno rozglifione (romańskie). Rozglifienie okienne powstawało jednak w wyniku fazowania ościeży, a nie zastosowania uskoków, jak w przypadku portali. Rozglifienie jest często tak znaczne, że otwór - pośrodku ściany - ma około 1/3 szerokości zewnętrznej. We wczesnym średniowieczu stosowano fazowanie zewnętrzne lub obustronne, obejmujące zazwyczaj wszystkie ościeża, łącznie z łukiem zamykającym i parapetem. Ościeża wykonane były z gładko ciosanych płyt granitowych, a w partii łuku z odpowiednio profilowanych ciosów. Wyjątkiem są niewielkie okna szczelinowe o prostokątnym wyroju, posiadające ościeża proste. Stosowane w ścianach wież, ciągów komunikacyjnych i szczytów, umożliwiały swobodne rozchodzenie się dźwięku dzwonów, wentylowały poddasza, i dostarczały niezbędną ilość światła.
ARCHITEKTURA CEGLANA
W gotyku wraz z poszerzeniem otworów okien i portali, oraz ze znacznym wyszczupleniem ścian, redukcji uległy ościeża, zmieniając charakter funkcjonalny na bardziej estetyczny.
Ościeża gotyckie w mniejszym stopniu rozglifione, uzyskały głębokie profilowania wykonane z kształtki ceramicznej. Występują one również w archiwolcie, a także w jej obramieniu. Estetykę i reprezentatywność ościeży ceglanych, podnoszono przez stosowanie ceramiki glazurowanej. W ościeżach bogatych, z upodobaniem stosowano różnego rodzaju profilowania i półkolumienki ze strefą cokołową i kapitelowi, tworzoną przez głowice lub ozdobne płyty ceramiczne.
Ościeża okienne posiadają znacznie bardziej zróżnicowaną formę, od zupełnie prostych, po bogato profilowane. Do dekoracji ościeży okiennych używano też wałków, półwałków oraz innych profili, a szerokie, fazowane parapety, zaczęły tworzyć organiczną całość z gzymsem okapnikowym, obiegającym całość budowli.
