WODDOW
Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark
Niewielka wieś położona na zachodniej skarpie morenowej tworzącej rynnową dolinę rzeki Randow, w odległości 35 km na zachód od Szczecina oraz 10 km na południe od Löcknitz. Pierwsza osada powstała w tym miejscu około V-VII wieku. W wiekach X-XII rozpoczęła się kolonizacja niemiecka tych ziem prowadzona przez Heinricha I, Ottona I oraz Albrechta Niedźwiedzia.
W średniowieczu wieś posiadała zapewne plan owalnicy, przekształcony następnie w szeroką ulicówkę. Większość zabudowy zlokalizowana została wzdłuż przebiegającej przez osadę drogi przelotowej Wollschow-Bagemühl. Pierwsza nota źródłowa pochodzi z 1416 roku. W tym okresie osada stanowiła własność okolicznych rodów rycerskich, między innymi rodziny von Arnim.
Podczas wojny trzydziestoletniej (1618-1648) zabudowa uległa częściowemu zniszczeniu a wieś wyludniła się, zamieszkiwało w niej tylko 15 chłopów. W roku 1690 osiedliła się tu duża grupa flandryjskich Hugenotów uciekających przed prześladowaniami religijnymi. W XIX wieku w zachodnim skraju osady wzniesiono duży folwark z rozbudowanym założeniem pałacowym. W roku 1932 majątek zakupił Otto z Birkenstedt. W okresie tym miejscowość zamieszkiwało 387 osób.
Usytuowanie wsi na wzniesieniach okalających dolinę Randow spowodowało powstanie poważnych zniszczeń podczas ofensywy wojsk radzieckich w kwietniu 1945 roku. Nie było budynku, który nie byłby naruszony. Wojska radzieckie zajęły wieś wieczorem 26 kwietnia. Mieszkańcy powrócili do zniszczonych domów z końcem maja.
Po reformie agrarnej ziemię rozparcelowano pomiędzy 52 rolników. W połowie XX wieku na bazie skolektywizowanych gospodarstw utworzono rolniczą spółdzielnię produkcyjną Landwirtschaftliche Produktionsgenossenschaft „Karl Marks” (LPG) oraz ośrodek maszynowy Maschinen-Traktoren-Stationen (MTS). W roku 1969 gospodarstwo w Woddow włączono w struktury kombinatu rolnego Kooperationsgemeinschaft (KOG) z siedzibą w Menkin. Kolektywizacji uległ również pałac, w którym urządzono biura LPG oraz mieszkania pracownicze. Pałac, stanowiący obecnie własność prywatną, przeżywa swoją drugą młodość, zaś nieużytkowane zabudowania folwarczne niszczeją. Sprywatyzowane gospodarstwo rolne funkcjonuje w oparciu o nową zabudowę zlokalizowaną w części północno-wschodniej osady.
Źródła
- Kościół wybudowano w drugiej połowie XIII wieku.
- W roku 1709 wzniesiono wieżę o niskiej kamiennej podstawie z drewnianą nadbudową o konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą.
- Podczas działań wojennych w 1945 roku kościół został zniszczony i wypalony. Pozostały jedynie mury obwodowe.
- W połowie XX wieku podjęto starania o odbudowę kościoła. Świątynię nakryto dachem, jednak w dalszym ciągu nie była użytkowana.
- Pod koniec XX wieku kościół włączony został w struktury parafii ewangelickiej w Blumenhagen.
- W latach 2003-2005 odrestaurowano zewnętrzne elewacje oraz wnętrze świątyni, wykarczowano i uporządkowano otoczenie kościoła, łącznie z zachowanymi krzyżami i płytami nagrobnymi.
Architektura
Kościół usytuowano pośrodku wsi na regularnej kwadratowej parceli, wydzielonej kamiennym murem z bramą wjazdową od zachodu. Nadano mu typową jak na ówczesne czasy formę, złożoną z jednoprzestrzennej salowej nawy oraz powiązanej z nią organicznie zakrystii, dobudowanej przy wschodnim skraju ściany północnej. Wieżę wzniesiono w XVIII wieku, istnieje jednak przypuszczenie iż zastąpiła ona jakąś wcześniejszą konstrukcję.
Wszystkie ściany posadowiono na kamiennym fundamencie oraz niskim cokole zakończonym fazowanym gzymsem. Wymurowano je z bardzo dokładnie obrobionych i spasowanych kwadr granitowych ułożonych w regularne poziome warstwy. Stąd wiążąca je zaprawa wapienna jest bardzo cienka i pozbawiona niemal zupełnie warstw wyrównawczych.
Wejścia do świątyni znajdują się w ścianie południowej oraz zachodniej. Ich uskokowe ościeża zamknięte delikatnym ostrołukiem wykonane są z dokładnie obrobionych i spasowanych kwadr oraz klińców granitowych. W dolnej partii, na ościeża zachodzi fazowany gzyms cokołowy.
Portal zachodni przesłonięty jest przez przybudówkę stanowiącą podstawę byłej wieży. Szeroka wnęka od strony wewnętrznej, przesłonięta drewnianymi wrotami, sugerować może znaczną wielkość uskokowych ościeży. Ich ilości nie udało mi się ustalić, przypuścić można iż waha się ona między 3-4, i że zamknięte są one delikatnym ostrołukiem. Portal południowy o dwuuskokowych ościeżach również zamknięty jest delikatnym ostrołukiem.
Wszystkie okna zachowały pierwotną formę. Wąskie i mocno rozglifione ościeża zamknięte delikatnym ostrołukiem i skośnym parapetem, wykonano z kwadr i klińców granitowych. Rozmieszczone są niesymetrycznie: dwa w ścianie północnej oraz trzy w ścianie południowej. Dodatkowo w strefie zachodniej tych ścian znajdują się małe okienka o identycznym wykroju. Szczególnie okazale prezentuje się elewacja wschodnia. Pośrodku ściany szczytowej znajdują się trzy duże okna w układzie piramidalnym. Odpowiadają im trzy płytkie blendy zamknięte ostrołukiem. Z powodu zniszczeń wojennych oraz znacznego obniżenia kalenicy dachu przy powojennej odbudowie kościoła, ostrołuki blend zostały zniszczone. Krawędzie szczytu wykonano z cegły maszynowej.
Blendy znajdowały się również w zamknięciu szczytu zachodniego. Ich obecność sugeruje bezwieżową formę pierwotnego założenia.
Wnętrze kościoła zamknięte jest płaskim stropem belkowym oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną.
Po stronie północnej znajdowała się zakrystia wzniesiona na planie prostokąta, organicznie powiązana z kościołem. Wnętrze zamknięte było sklepieniem kolebkowym oraz dachem pulpitowym. Niewielkie okna szczelinowe o rozglifionych do wewnątrz ościeżach znajdowały się pośrodku ścian, wschodniej i zachodniej. Komunikację z wnętrzem kościoła zapewniał jednouskokowy portal zamknięty ostrołukiem. Zakrystia uległa częściowemu zniszczeniu i nie została odbudowana. Obecnie zabezpieczono ją w formie trwałej ruiny.
Wieżę zachodnią dobudowano na początku XVIII wieku. Szkieletową konstrukcję osadzono na kamiennym cokole a fachy wypełniono cegłą paloną. Szpiczasty hełm wieńczyła iglica z kulą, wiatrowskazem w formie chorągiewki i krzyżem. Wieża została zniszczona podczas działań wojennych (1945) i rozebrana. Iglicę osadzono na zwieńczeniu szczytu zachodniego. Na nowym wiatrowskazie widnieje data 1962 (pierwsza powojenna renowacja kościoła). Obecnie w miejscu wieży wznosi się niska przybudówka wymurowana z cegły, spełniająca funkcje kruchty i dzwonnicy.
Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony jest wysokim kamiennym murem z bramą wjazdową od zachodu. Dwa filary spięte ostrołukiem wykonano z cegły maszynowej prawdopodobnie w XIX wieku. W płytkim pasie fryzowym umieszczona jest inskrypcja odlana w żeliwie; Nahet euch zu Gott, so nahet er sich zu euch. Jacobi 4, 8. - Zbliżcie się do Boga, a zbliży się do was. Jeszcze do niedawna plac porośnięty był bujną roślinnością. Obecnie teren uporządkowano, pozostawiając jedynie starodrzew i dorodne okazy jałowca. Przy okazji odsłonięto pozostałości przykościelnej nekropolii: płyty nagrobne, kamienne i żeliwne krzyże, oraz usytuowany w północno-zachodnim narożniku obelisk poświęcony poległym żołnierzom Wermachtu. Niektóre płyty nagrobne wyeksponowano, inne wykorzystano np. jako przedproże portalowe. Po stronie południowej kościoła znajdują się dobrze zachowane pyty nagrobne przedstawicieli rodu Arnim.
Wyposażenie
- Późnośredniowieczny ołtarz szafiasty (tryptyk z początku XVI wieku) z przedstawieniami figuralnymi. W centralnej szafie scena koronowania Najświętszej Maryi przez Boga Ojca, Syna Bożego oraz Ducha Świętego, flankowana postaciami czterech wczesnochrześcijańskich męczennic: Doroty, Katarzyny, Małgorzaty oraz Barbary. W skrzydłach bocznych postacie apostołów w czterech grupach. Ołtarz przebywał czasowo w kościele w Blumenhagen a po renowacji przeprowadzonej na przełomie 2006/7 roku powrócił do świątyni w Woddow.
- Fragment kosza barokowej ambony z XVII wieku.
- Dzwony z 1509 i 1540 roku odlane przez Joachima Meig ze Szczecina. W roku 2006 zyskały nowy napęd.
