BRIEST ( Brześć )
Źródła
Architektura
Prezbiterium kościoła wzniesiono na planie zbliżonym do kwadratu. Od przestrzeni nawy oddzielono je szerokim łukiem tęczowym. Okna osadzone symetrycznie w ścianach północnej i południowej zachowały swoją pierwotną formę. Wysokie, wąskie, obustronnie rozglifione ościeże zamknięto delikatnym ostrołukiem i skośnym parapetem. Obecnie obramiono je ozdobną opaską tynkarską. Pierwotną formę zachowały również okna we wschodniej ścianie szczytowej. Posiadają charakterystyczny dla architektury regionu układ piramidalny. W ich przypadku zdecydowano się na odsłonięcie kamiennych ościeży. Szczyt wschodni przemurowano i nałożono wyprawę tynkarską. Wieńczy go niewielka sygnaturka o formie sterczyny kostkowej, otwarta na cztery strony arkadami o łukach odcinkowych. Niewielką przestrzeń przeznaczoną dla dzwonu zamknięto dachem namiotowym i zwieńczono oryginalnym krzyżem z kogutem. Wnętrze prezbiterium zamknięto drewnianym stropem belkowym, polichromowanym. W ścianie południowej prezbiterium osadzono portal. Nie udało mi się ustalić jego formy.
W późniejszym okresie dobudowano kaplicę grobową. Otrzymała ona plan prostokąta przylegającego dłuższym bokiem do południowych ścian korpusu nawowego i prezbiterium. Mury wzniesiono z cegły palonej i otynkowano. Przestrzeń wewnętrzną skomunikowano z prezbiterium za pośrednictwem wspomnianego wyżej portalu. Z zewnątrz do wnętrza kaplicy dostać się można przez portal usytuowany w ścianie południowej. Jednouskokowe szerokie ościeże zamknięto ostrołukiem. Osadzono w nim duże dwudzielne drzwi o identycznym wykroju. W ścianie zachodniej znajduje się jeszcze jedno wejście o prostokątnym ościeżu, z osadzonymi weń jednoskrzydłowymi drzwiami. Wnętrze kaplicy doświetlają niewielkie okienka o różnym wykroju, usytuowane w ścianie południowej i wschodniej. Wnętrze zamknięto płaskim stropem belkowym oraz dwuspadowym dachem, poprzecznym do osi kościoła, krytym dachówką ceramiczną. Szczyt południowy, zapewne o konstrukcji szkieletowej, oszalowano deską.
Korpus nawowy nieco szerszy od prezbiterium otrzymał plan prostokąta. W ścianach północnej i południowej osadzono symetrycznie po trzy okna o ostrołukowym wykroju. W późniejszym okresie (prawdopodobnie XIX w.) dodano jeszcze po dwie pary okien w przyziemiu, w celu doświetlenia przestrzeni, które znalazły się pod emporą. Otrzymały one prostokątne ościeża obramione ozdobną opaską tynkarską. Ościeża okien wschodnich wydłużono dwukrotnie.
W zachodniej partii ścian północnej i południowej znajdują się zamurowane wejścia portalowe o identycznej formie. Dwuuskokowe ościeża wymurowane z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych zamknięto ostrołukiem z elementem zwornikowym. Archiwolty obwiedziono dodatkowym pasem kwadr. Światło portalu południowego zamurowano kamieniem, północnego cegłą.
Wieżę zachodnią, tej samej szerokości co korpus nawowy, wzniesiono na planie prostokąta. Wszystkie ściany wymurowano z kwadr granitowych, opracowując dokładniej kwadry narożnikowe, ościeży portalu i okien. Pierwotnie miała ona charakterystyczną dla architektury tego okresu formę westwerku i zamknięta była dachem dwuspadowym, prostopadłym do osi kościoła. W późniejszym okresie, prawdopodobnie pod wpływem architektury zakonnej, zmieniono zwieńczenie wieży.
W części centralnej pozostawiono kwadratową w planie kondygnację dzwonną, flankując ją krótkimi dachami siodłowymi. Szczytom wymurowanym z cegły gotyckiej nadano romańską formę. Składają się nań: prostokątny fryz arkadowy, narożne sterczyny kostkowe oraz piramidalne triforium o półokrągłych łukach, wspartych na bliźniaczych kolumienkach. Trzony, podstawy i głowice, wykonano z kształtek ceramicznych. Krawędzie szczytu zakończono profilowanym gzymsem wykonanym z kształtki ceramicznej. W ścianie zachodniej wykonano biforium o identycznym wykroju, osadzone w dużej blendzie zamkniętej półokrągłym łukiem i skośnym parapetem.
Wyżej wymurowano w cegle kondygnację zegarową zamkniętą dwoma szczytami i dachem siodłowym. Podstawę dekoracji szczytów stanowią trzy duże blendy w układzie arkadowym, zamknięte łukiem pełnym. Ponad nimi usytuowano dużą blendę zamkniętą półokrągło, wewnątrz której umieszczono dwie pary okien przesłoniętych żaluzjami. Dolne o wykroju półokrągłym, górne zamknięte ostrołukiem. We wszystkich czterech osadzono cyferblaty zegara wieżowego. Na wierzchołkach szczytów umieszczono niewielkie iglice zakończone krzyżykiem. Wiatrowskazy z inicjałami oraz datami 1931 i 1981, informują o przeprowadzonych renowacjach obiektu i ich fundatorach (wykonawcach?). Obecna wysokość wieży wynosi 27 m i liczy pięć kondygnacji wydzielonych drewnianymi stropami belkowymi. Podstawę wieży zajmuje obszerna kruchta, skomunikowana z przestrzenią prezbiterium szerokim łukiem tęczowym. W późniejszym okresie zamurowano go pozostawiając jedynie obszerne wejście o prostym ościeżu, zamkniętym łukiem odcinkowym, w którym osadzono dwudzielne drzwi.
Bezpośrednio ponad portalem osadzono duże okno w formie okulusa. Trójuskokowe ościeże wykonano również z dokładnie opracowanych klińców granitowych. Pierwsze ościeże wykonano z wyraźnie większych kwadr i obwiedziono dodatkowym wieńcem kamieni.
Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie wydzielono kamiennym murem z bramkami od zachodu i wschodu. Obsadzony starodrzewem i krzewami spełnia funkcję lokalnej nekropolii.
Wyposażenie.
