WILSICKOW
Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark
Niewielka wieś położona w bezpośrednim sąsiedztwie szosy nr 104 łączącej Pasewalk i Strasburg, w połowie odległości między tymi miastami. Średniowieczny rodowód osady potwierdza owalnicowy układ zabudowy, przekazy źródłowe oraz metryka świątyni. Położenie wśród pól i łąk utrwaliło jej typowo rolniczy charakter.
Źródła
- Kościół wzniesiono na początku XIII wieku, prawdopodobnie około 1245 roku.
- W XVIII wieku przemurowano okna i naprawiono drewnianą konstrukcję wieży.
- Szczyt zachodni przemurowano w 1873 roku w cegle.
- W roku 1880 wykonano nową drewnianą nadbudowę wieży.
- W latach 1991-1992 przeprowadzono gruntowny remont kościoła. Wymieniono drewnianą podłogę empory organowej, przełożono zabytkową (ceramiczno-kamienną) posadzkę, ze ścian i konchy apsydy usunięto pobiały odsłaniając średniowieczne polichromie, w tym dobrze zachowane zacheuszki. Odrestaurowano również organy, dodając nowy napęd i uzupełniając piszczałki. Wymieniono szalowanie wieży oraz pokrycie hełmu.
- W latach dziewięćdziesiątych XX wieku kościół został przekazany gminie ewangelickiej. 28 maja 1992 roku uroczyście poświęcono świątynię przywracając ją dla kultu.
Architektura
Kościół usytuowano pośrodku rozległego wrzecionowatego nawsia na parceli wydzielonej kamiennym murem. Otrzymał rozbudowaną formę, złożoną z prostokątnej nawy, wydzielonego prezbiterium zamkniętego poligonalną apsydą oraz zachodniego masywu wieżowego nieco szerszego od nawy. Ściany posadowione na kamiennym fundamencie wymurowano z łączonych zaprawą wapienną kwadr granitowych, ułożonych w regularne warstwy. Profilowany gzyms koronujący wykonany z cegły wykonano w XIX wieku. W ścianach nawy, prezbiterium oraz apsydzie znajdowały się niewielkie okna o wąskich, mocno rozglifionych ościeżach zamkniętych ostrołukiem. Zachowały się one jedynie w elewacjach północnych. W pozostałych ścianach okna otrzymały nową formę, prostokątne i nieznacznie rozglifione ościeża zamknięto łukiem odcinkowym.
Prezbiterium wzniesione na planie prostokąta zakończone jest od wschodu trójboczną apsydą opiętą skarpami. Wnętrze zamyka murowana z kamieni koncha kryta dachem wielopołaciowym. Z pośród trzech okien apsydy, pierwotną formę zachowało położone na osi kościoła. Wąskie, rozglifione ościeże zamknięte jest ostrołukiem i skośnym parapetem. Wnętrze zamknięto płaskim stropem belkowym i dachem siodłowym krytym dachówką ceramiczną. W zachodnim skraju południowej ściany prezbiterium zlokalizowany był niewielki portal przeznaczony dla duchowieństwa. Jednouskokowe ościeże wykonane z kwadr i klińców granitowych zamknięte było delikatnym ostrołukiem. Został on zastąpiony obecnym wejściem o prostym ceglanym ościeżu zamkniętych łukiem odcinkowym.
Przy wschodnim skraju ściany północnej znajdowała się zakrystia. Prostokątna w palnie przybudówka o grubych murach, zamknięta była płaskim stropem belkowym oraz dachem pulpitowym, który w późniejszym okresie zastąpiono dwuspadowym, prostopadłym do osi kościoła. W bliżej nieokreślonym czasie uległa ona zniszczeniu. Pozostały jedynie relikty z dobrze widoczną granicą stopu i dachu oraz zamurowanym wejściem portalowym od strony prezbiterium. Posiada ono proste kamienne ościeże zamknięte łukiem odcinkowym.
Nawa główna nieco tylko szersza od prezbiterium wzniesiona jest na planie krótkiego prostokąta. Jej przestrzeń otwarta jest na prezbiterium łukiem tęczowym. W ścianach północnej oraz południowej znajdują się wejścia portalowe o trójuskokowych ościeżach wykonanych z kwadr i klińców granitowych, zamkniętych ostrołukiem z elementem zwornikowym. Portal północny jest obecnie zamurowany. Pierwotne okna zachowały się jedynie w ścianie północnej, po stronie południowej zostały przemurowane. Wnętrze zamknięte jest płaskim stropem belkowym i dachem siodłowym krytym dachówką ceramiczną. Ściany pokryte były polichromią.
Wieża zachodnia wzniesiona została na planie prostokąta nieco szerszego od nawy i składa się z kamiennej podstawy oraz drewnianej nadbudowy zamkniętej barokowym hełmem. Wnętrze podzielono na dwie kondygnacje stropami belkowymi. Kamienna podstawa o grubych murach wyciągnięta została niemal do wysokości ścian korpusu nawowego. Istnieje przypuszczenie, iż pierwotnie mogła być mu równa lub nawet go przewyższać. Masywne mury pozbawione są otworów i zdobień. Jedynie w ścianie zachodniej znajduje się główny portal wejściowy do świątyni. Szerokie, trójuskokowe ościeże wykonane z kwadr i klińców granitowych, zamknięte jest ostrołukiem z elementem zwornikowym. Szczyt zachodni wymurowano z cegły w XIX wieku.
W kamiennej podstawie osadzona została szkieletowa konstrukcja drewnianej nadbudowy wieży, szalowanej wzdłużnie wąskimi deskami. Otrzymała ona bardzo ciekawą, prostopadłościenną formę flankowaną dachami pulpitowymi, przechodzącą w niski ośmiobok. Całość zamknięto ostrosłupowym hełmem dzielonym. Zwieńczono go iglicą z kulą, chorągiewką i gwiazdką. Na chorągiewce widnieje rok zakończenia renowacji wieży - 1993. Hełm pokryto łubkiem skalnym.
Plac kościelny otoczony kamiennym murem z bramką i furtami spełnia do dnia dzisiejszego funkcję lokalnej nekropolii. Starodrzew kasztanowcowy występuje na obrzeżach placu po wewnętrznej stronie muru.
Wyposażenie
- Późnogotycki ołtarz pochodzący z ok. 1520 roku. Tryptyk z rzeźbionymi i polichromowanymi przedstawieniami figuralnymi w szafie i skrzydłach. W szafie scena ukazująca Maryję przygarniającą do siebie jednorożca uciekającego przed psami myśliwskimi, flankowana postaciami świętych. W skrzydłach bocznych na czterech polach zawarto sceny z życia Matki Bożej: Narodziny Chrystusa, pokłon trzech króli, zaślubiny Maryi … W roku 1580 ołtarz otrzymał predellę z malowanym przedstawieniem ostatniej wieczerzy oraz nadstawę z malowaną sceną pasyjną w płycinach: ukrzyżowany Chrystus, Maryja i Jan. Nadstawa eksponowana jest obecnie oddzielnie.
- XVIII wieczna ambona z koszem wspartym na kolumnie, dostawiona do łuku tęczowego oddzielającego przestrzenie nawy i prezbiterium.
- Chrzcielnica drewniana z tego samego okresu o formie kielichowej z mosiężną misą na wodę.
- Empora muzyczna z płycinową balustradą wsparta na słupach.
- Organy wybudowane w 1865 roku przez Ferdynanda Dinse z Berlina o prostym trójdzielnym prospekcie.
- XV wieczna polichromia ścienna pokrywająca ściany nawy, prezbiterium oraz apsydy. W apsydzie wyobrażenie Chrystusa jako sędziego świata w mandorli. Na ścianie północnej nawy postać św. Krzysztofa pokonującego nurt potoku.
- Dwa XVIII wieczne krzesła z misternie rzeźbionymi zapleckami.
- Późnośredniowieczny dzwon spiżowy. Drugi, odlany w 1734 roku, skonfiskowany został przez armię na potrzeby wojenne.
