PRENZLAU - Nikolaikirche ( Przęcław )
Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark
(Ruina)
Miasto powiatowe o wczesno średniowiecznym rodowodzie, położone na północnym brzegu jeziora Unterueckersee, w miejscu krzyżowania się ważnych szlaków komunikacyjnych. Pierwsze ślady osadnictwa sięgają młodszej epoki kamienia. W VII wieku, w granicach dzisiejszego starego miasta, funkcjonowało umocnione osiedle słowiańskie. Na przełomie X i XII wieku przekształciło się ono w warowny gród z kompleksem zamkowym. W ciągu XII wieku, w epoce feudalnej, nastąpił dynamiczny rozwój ośrodka. Akcja kolonizacyjna książąt pomorskich zaowocowała powstaniem szeregu otwartych osiedli z własnymi kościołami. W roku 1234 książę Barnim I nadał osiedlom prawa miejskie.
W roku 1250 miasto przeszło czasowo pod panowanie margrabiów brandenburskich a następnie królów duńskich. W roku 1426 ostatecznie weszło w skład Marchii Brandenburskiej. Rozpoczął się, trwający przez XIII i XIV wiek okres prosperity, w czasie, którego miasto urosło do rangi znamienitego ośrodka w całym Uckermark. W tym też czasie wzniesiono siedem kościołów i lokowano trzy klasztory, a lokalna gmina należała do najlepiej uposażonych pod tym względem w całej Marchii.
Okres rozwoju zahamowała wojna trzydziestoletnia. Region wyludnił się i podupadł gospodarczo. Ponowny rozwój miasta miał miejsce dopiero pod koniec XVII wieku. Przybyli do miasta Hugenoci wprowadzili nowe metody produkcji i rozwinęli wiele gałęzi rzemiosła. W wieku XVIII miasto tętniło życiem i opływało w dobrobyt.
Kolejny kryzys miał związek z wojną siedmioletnią. Po jej zakończeniu osadzono w mieście garnizon wojskowy i pobudowano obiekty koszarowe. W latach 1806-1812, miasto znalazło się pod okupacją francuską a wysokie kontrybucje, ponownie zubożyły jego mieszkańców.
W okresie narodowego socjalizmu w Prenzlau miały miejsce licznych aktów antysemityzmu: zburzono synagogę i cmentarze żydowskie, macewami wyłożono niektóre chodniki miejskie. Podczas nalotów w roku 1945 zginęło blisko sześciuset mieszkańców a 85 % zabudowy legła w gruzach, czego ślady widoczne są po dzień dzisiejszy.
W roku 1952 przystąpiono do odbudowy miasta. Przemysł przetwórczy, jaki ulokowano w mieście, nie mógł zapewnić mu dynamicznego rozwoju. Dopiero w 1967 roku, po wybudowaniu zakładu armatury wodnej, rozpoczął się powolny rozwój miasta.
Źródła
- Budowę rozpoczęto na początku XII wieku w formie wczesnogotyckiej, trójnawowej bazyliki, wznoszonej z kwadr granitowych.
- Nadbudowa wieży z cegły z XIV wieku.
- W drugiej połowie XVI wieku, z powodu złego stanu technicznego obiektu, gmina protestancka przeniosła się do dawnego, przyklasztornego kościoła dominikanów.
- W ciągu następnych lat, nieużytkowany kościół ulegał postępującej dewastacji.
- W XVIII wieku, w wyniku zaplanowanej budowy koszar wojskowych, rozebrano mury nawy.
- 1946 roku wieżę strawił pożar.
- W 1997 roku świątynię Odbudowano i zabezpieczono jako trwałą ruinę.
Architektura
Jak imponująca musiała być to budowla, przekonać się można po zachowanym masywie wieżowym. Jego podstawa, posadowiona na kamiennym fundamencie i cokole zakończonym fazowanym gzymsem, wykonana jest z dokładnie obrobionych kwadr granitowych o regularnym wątku, łączonych zaprawą wapienną.
W elewacji zachodniej znajduje się główny portal wejściowy o imponujących rozmiarach. Uskokowe ościeże wykonane z dokładnie spasowanych kwadr i klińców granitowych, zamknięte jest ostrołukiem. Krawędzie uskoków zdobione są na przemian wałkiem i holkielem. Poszczególne partie portalu wydzielone są gzymsem cokołowym u dołu i graniastosłupowymi, wklęsło profilowanymi opornikami, umieszczonymi u nasady archiwolty, imitującymi głowice kolumn. Ponad portalem znajduje się, nie mniej okazały, okulus o uskokowych ościeżach.
Kolejne kondygnacje wydzielone są niewielkimi gzymsami kordonowymi. Nad okulusem znajdowało się pięć arkadowych okien. Zamknięte są pełnym łukiem wykonanym w cegle. Niewykluczone jednak, że pierwotnie zwieńczone były kamiennym ostrołukiem. Okna o podobnym wykroju znajdowały się we wszystkich czterech elewacjach. Zostały one zamurowane.
Wnętrze kruchty wieżowej zamknięte jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym i otwarte było na nawę potężnym ostrołukiem. Wyższe kondygnacje posiadały stropy belkowane. Wejście na nie wiodło bezpośrednio z nawy południowej przez znajdujący się w podstawie wieży niewielki portal oraz ciąg komunikacyjny poprowadzony w grubości muru.
Niewiele można powiedzieć o zwieńczeniu wieży. Sadząc po rozmiarach solidnej podstawy i formie elewacji, można przypuścić, że nawiązywało ono do rozwiązania zastosowanego przy budowie pobliskiego kościoła mariackiego - dwuwieżowego. Prawdopodobnie zrealizowano jedynie tylko wieżę południową. Elewacje jej zdobione są dużymi, ostrołukowymi, maswerkowymi blendami – po trzy w elewacji wschodniej i zachodniej oraz cztery od południa. Blend pozbawiona jest elewacja północna (wewnętrzna). Znajduje się tam jedynie centralnie osadzone okno. Niedokończona część masywu zamknięta była dachem siodłowym ze szczytem północnym.
Korpus trójnawowy rozebrano w XVIII wieku i na jego miejscu wzniesiono budynki koszar. Po zniszczeniach wojennych zdecydowano się jedynie na odbudowanie ocalałego fragmentu w formie trwałej ruiny.
