SCHMARGENDORF
Niewielka wieś położona w odległości 6 km na południe od Angermünde. Obecnie jedna z dzielnic tego miasta. Ślady osadnicze pochodzą z okresu neolitu. W okresie wczesnego średniowiecza na terenach tych osiedli Słowianie połabscy. Na słowiańskie korzenie wskazuje owalnicowy układ zabudowy oraz odnajdywane artefakty. Zwarta zabudowa powstała jednak dopiero w okresie kolonizacji niemieckiej. W źródłach pisanych wieś pojawiła się po raz pierwszy w 1278 roku pod nazwą Anno de Marcrevendorp. W roku 1354 użyto już nazwy Marggreuendorp. Do roku 1420 (bitwa pod Angermünde) osada przynależała do Pomorza, a po tej dacie znalazła się w granicach Brandenburgii. Patronat nad wsią sprawowali początkowo rycerze z zamku w Angermünde, w okresie późniejszym klasztor w Chorin. W czasie wojny trzydziestoletniej Schmargendorf został najpierw złupiony przez wojska cesarskie, potem zdobyły go wojska szwedzkie, a pod koniec zmagań ponownie powrócił do cesarstwa. Szerząca się pod koniec XVII wieku zaraza doprowadziła do wyludnienia się miejscowości. Na początku XVIII wieku wieś została ponownie zaludniona, głównie przez francuskich hugenotów a następnie przez osadników z Palatynatu. Przeprowadzony na początku XX wieku spis wykazał około 75 domostw z około 500 mieszkańcami. Dynamiczny rozwój miejscowości przerwała II wojna światowa. Po roku 1945 nastąpił ponowny rozwój wsi w nowych realiach politycznych. W roku 2003 Schmargendorf, z 317 mieszkańcami, stał się dzielnicą Angermünde. Mimo włączenia w granice miasta wieś nie utraciła typowo rolniczego charakteru.
Źródła
Architektura
Kościół wzniesiono pośrodku owalnicowego nawsia na parceli wydzielonej kamiennym murem. Pierwotnie otrzymał formę prostej, salowej budowli, wzniesionej na planie prostokąta. Od zachodu dostawiona była wieża zapewne o konstrukcji szkieletowej. W XVIII wieku kościół został przebudowany w stylistyce barokowej a od zachodu dobudowano nową wieżę na planie kwadratu. Stare portale wejściowe w ścianach północnej i południowej oraz trzy ostrołukowe okna w elewacji wschodniej zamurowano. Wejścia oraz okna zostały przemurowane lub na nowo wybite w XVIII wieku. Wnętrze zamknięto stropem belkowym i dachem trójspadowym krytym dachówką ceramiczną.
Wszystkie ściany kościoła posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono z kwadr granitowych ułożonych w dość regularne warstwy. Przyjmuje się, że nieregularność wątku muru wskazuje na małe doświadczenie warsztatu wznoszącego ten kościół. W połowie XIX wieku przemurowano koronę murów wzbogacając ją w profilowane gzymsy.
Pierwotne portale wejściowe otrzymały niemal identyczną formę. Szerokie, uskokowe ościeże zamknięto delikatnym ostrołukiem z elementem zwornikowym oraz dodatkowym wieńcem kwadr okalających archiwoltę. Portal południowy usytuowano w połowie ściany, (jego prawe ościeże zostało zniszczone przez wybite w sąsiedztwie nowe wejście). Portal północny usytuowano w zachodnim krańcu ściany.
Nowe wejście południowe otrzymało proste ościeże zamknięte łukiem odcinkowym, obwiedzione ozdobną opaską z tynku. Ponad wejściem wybito okno o bliźniaczym wykroju. Identyczną formę otrzymały nowe otwory okienne powstałe w miejscach pierwotnych, ostrołukowych. Całkowicie zaślepiono trzy ostrołukowe okna wschodnie. Podczas przebudowy kościoła rozebrano prawdopodobnie oba szczyty.
W połowie XVIII wieku od zachodu dobudowano nową wieżę wzniesiona a planie kwadratu. Wymurowano ją w całości z cegły i otynkowano. Podziały kondygnacyjne wyznaczono prostymi gzymsami kordonowymi. Wnętrze zamknięto barkowym hełmem krytym łupkiem skalnym i zwieńczono iglicą, na której znajduje się kapsuła czasu, wiatrowskaz z datą oraz gwiazdka. W chorągiewce zawarto rok 1745 oraz inicjały FR (Friderici Rex). Data odnosi się do uroczystości związanej z zakończeniem budowy wieży, oraz zainstalowaniem w jej wnętrzu dwóch dzwonów. Wysokość wieży wynosi 30 m.
W podstawie wieży znajduje się zachodnie wejście do kościoła oraz niewielka kruchta. W ścianach północnej i południowej wykonano ślepe okna. Kondygnacja środkowa otrzymała doświetlenie poprzez otwory okienne w formie wolego oka. W kondygnacji dzwonnej zastosowano podwójne otwory okienne. Dolne, większe przesłonięte zostały żaluzjami.
W zewnętrznym ościeżu pierwotnego portalu północnego umieszczono kamienną kwadrę z motywem szachownicy. Tworzy ją ok. 12 większych i 72 mniejszych pól kwadratowych i prostokątnych. Druga kwadra „szachownicowa” znajduje się w zwieńczeniu narożnika południowo-zachodniego, pomiędzy gzymsami. Ryt od strony południowej. Wzór złożony jest z rąbów i trójkątów oraz z małych kwadratów.
Plac kościelny o nieregularnym owalnym zarysie otoczono kamiennym murem z bramką i furtami z czterech stron. Jeszcze do niedawna pełnił on funkcję lokalnej nekropolii.
Wyposażenie
W wiosce zachowała się stara kuźnia przekształcona w muzeum kowalstwa i rolnictwa. Z kolei zabytkowej plebanii utworzono salę regionalną.
