Architektura Pomorza

Niewielka wieś położona pośrodku śródleśnych pól, nieco na zachód od prastarego traktu łączącego Dębno i Myślibórz, w odległości 10 km na północny wschód od Dębna. Wszystko wskazuje na to, że nie miała słowiańskiego korzenia. Nazwa nadana zapewne przez niemieckich kolonistów odnosi się prawdopodobnie do zastanego przez nich siedliska, tzn. rozległego terenu okolonego borem (niem. rink, ringes – „krąg, obwódka” i walde – „las”. Na kartach historii osada Ringenwolde pojawiła się w 1337 roku. W księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego wymieniono uposażenie poszczególnych gospodarstw chłopskich o łącznym areale 64 łanów, z czego 4 łany przypadły parafii. Od XV wieku wieś została lennem rodu von Schönebeck, posiadającego rozległe dobra w powiecie myśliborskim i chojeńskim. W drugiej połowie XVIII wieku Ringenwalde nabyła rodzina von Humboldt. W roku 1793 majątek odkupił starosta powiatu chojeńskiego Carl Cristoph Gottlob von Knobelsdorff z Zielina. Trzy lata później wieś została kupiona przez poetę Franza von Kleista. Na początku XIX wieku właścicielem majątku została rodzina von Reede (Rhöden, Rehden). Do końca II wojny światowej w Ringenwalde gospodarzyła rodzina Köppen. W roku 1882 oddano do użytku linię kolejową łączącą Stargard Szczeciński z Kostrzynem. Dworzec usytułowany został w odległości 3 km na południowy wschód od Ringenwalde. Rozpoczął się dynamiczny rozwój wsi. W roku 1911 wybudowano szkołę. Po roku 1945 wiosce została nadana nazwa przejściowa Dyszno Kraińskie, a od 1948 Dyszno. Zasiedliła ją ludność polska przybyła głównie z okolic Lublina i Zamościa. W latach 1945-1973 działała w Dysznie szkoła powszechna, a następnie podstawowa. W roku 1950 zawiązano rolniczą spółdzielnię produkcyjną. W późniejszym okresie ziemię ponownie rozparcelowano. Obecnie w Dysznie funkcjonują niewielkie gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni 225 ha, nastawione na produkcję zbóż (jęczmień, pszenżyto, żyto, pszenica).  

Źródła

Architektura

Pierwsza świątynia w Ringenwalde miała jeszcze średniowieczną metrykę i powstała prawdopodobnie w połowie albo pod koniec XIV wieku. Materiałami powszechnymi w użyciu były wówczas kamień polny oraz cegła, z których wzniesiono zapewne salowy kościół usytuowany w centrum wsi na niewielkim placu o trójkątnym zarysie. Niestety nie znamy architektury tego obiektu.

Przypuszczalnie w XVI wieku kościół rozbudowany został do obecnej bryły, utrzymując salową formę o planie prostokąta (17,80 x 10,60), bez wyodrębnionego prezbiterium i wieży zachodniej. Utrzymano także wschodnią orientację obiektu. Od południa dobudowano niewielką kruchtę o planie prostokąta ze ścianą szczytową od południa, krytą płaskim stropem belkowym oraz dachem dwuspadowym, poprzecznym do osi kościoła. Była to prawdopodobnie przybudówka bezokienna z wejściem od południa o prostym uskokowym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym. Szczyt oddzielony profilowanym gzymsem zdobiony był płytką blendą zamkniętą łukiem odcinkowym, niewielkim okrągłym otworem wentylującym poddasze oraz narożnymi sterczynami kostkowymi.

Ściany kościoła posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono z kamienia i cegły, pokrywając je zewnętrznie i wewnętrznie tynkiem wapiennym. Wnętrze zamknięto płaskim stropem belkowym oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką. Położono również posadzkę wykonaną z kwadratowych płyt ceramicznych. Szczególnie dekoracyjnie opracowano wschodnią ścianę szczytową, rozczłonkowaną prostokątnymi oknami i zespołem blend zamkniętych półokrągło oraz okulusów, z których najwyżej położony pełnił funkcję otworu wentylacyjnego. W ścianach północnej i południowej wykonano otwory okienne o prostokątnym wykroju, osadzone symetrycznie na przestrzał. Wejścia o uskokowych prostokątnych ościeżach usytuowano w ścianach zachodniej i południowej kościoła. Naroża ścian ozdobne boniowanie, tak charakterystyczne dla architektury pałacowej.   

W późniejszym okresie do ściany wschodniej kościoła dobudowano kaplicę grobową o planie zbliżonym do kwadratu, o boku równym szerokością nawie świątyni. Halową przestrzeń podzieloną na przęsła zamknięto sklepieniami krzyżowymi i dzielonym dachem wielopołaciowym z charakterystyczną nadbudową. Niewielkie kwadratowe otwory wentylowały i doświetlały wnętrze. Wejście usytuowano w ścianie południowej. Badania georadarem ujawniły obecność dodatkowych krypt poniżej posadzki kaplicy.     

Ostatnim elementem rozbudowy kościoła była wieża wzniesiona na planie kwadratu, powiązana strukturalnie z zachodnią ścianą kościoła. Otrzymała konstrukcję szkieletową posadowioną na kamiennym fundamencie i ceglanej podmurówce. W podwalinie osadzono długie słupy powiązane gęstą siatką rygli oraz oczepami. Poszczególne kondygnacje rozczłonkowano profilowanymi gzymsami, kordonowym i okapnikowym. Jednorodne prostokątne fachy wypełniono tynkowaną cegłą. Pas środkowy pozostawiono nieco szerszy, w nim bowiem osadzono pojedyncze okna, po jednym w każdej ze ścian, obydwu kondygnacji. Prostokątne ościeża ujęte pilastrami zamknięto półokrągłymi łukami z kluczem w zwieńczeniu. U dołu wykonano tralkowe balustrady, a nadświetle łuku zaślepiono deskami. Światło otworu zamknięto drewnianymi dwuskrzydłowymi wewnętrznymi okiennicami. Wejście do kościoła usytuowane zostało w przyziemiu ściany zachodniej. Dwuskrzydłowe drzwi płycinowe wiodły najpierw do kruchty wieżowej, a dalej do wnętrza kościoła. W roku 1900 dobudowano trzeci człon wieży o konstrukcji szkieletowej szalowanej wąskimi deskami. W górnej partii ścian osadzono po jednym oknie zamkniętym łukiem pełnym z wydzielonym, przeszklonym nadświetlem. Całość zamknięto dachem namiotowym krytym łupkiem skalnym, zwieńczonym iglicą z kulą, wiatrowskazem i krzyżem. Na chorągiewce wiatrowskazu data 1900.

Po roku 1945, podnosząc kościół ze zniszczeń wojennych, dokonano licznych przebudów, wykorzystując do tego celu cegłę rozbiórkową pochodzącą prawdopodobnie ze zrujnowanego pałacu. Rozebrano wschodnią kaplicę grobową oraz południową kruchtę. Od nowa wymurowano wszystkie ściany obwodowe. Wnętrze zamknięto zachowanym stropem belkowym. Dzielone okna o prostokątnych ościeżach, obwiedzione ozdobną opaską tynku, osadzone zostały symetrycznie w ścianie północnej i południowej. Małe prostokątne okna wykonano również w ścianie zachodniej, po obu stronach wieży. Wschodnia ściana szczytowa pozbawiona została okien, jedynie w szczycie wykonano dwa prostokątne otwory doświetlające i wentylujące poddasze. Do ściany południowej dobudowano nową, większą zakrystię (salkę) o planie prostokąta, zamkniętą płaskim stropem i dachem pulpitowym.

W roku 2010, podczas remontu kościoła, otworzono tzw. „kapsułę czasu” - miedzianą kulę stanowiącą podstawę iglicy wieńczącej hełm wieży. Wewnątrz zdeponowany był mosiężny pojemnik z dokumentem z 1900 roku spisanym w języku niemieckim, zawierającym opis przeprowadzonych prac remontowych przy kościele wraz z 44 monetami z lat 1668 – 1900. „Kapsułę czasu” uzupełnioną o dokument opisujący przeprowadzony w 2010 roku remont kościoła wzbogaconą o współczesne monety i banknoty ponownie umieszczono na iglicy.

Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie otoczony został niskim kamiennym murem z bramką od zachodu. Przez długi czas pełnił funkcję lokalnej nekropolii. Niestety mur okalający plac, szczególnie od strony wschodniej, znajduje się w stadium postępującej destrukcji.  W jego miejsce postawiono wątpliwej urody ogrodzenie z betonowych prefabrykatów. Powrót do kamiennego ogrodzenia dodałby niewątpliwie uroku zarówno kościołowi jaki centrum miejscowości. W XIX wieku zaistniała konieczność założenia nowego cmentarza, który usytuowano przy północno-wschodnim skraju wsi. Obecnie jest to cmentarz komunalny.  

Wyposażenie

• Odlany w 1545 roku. Warsztat nieustalony.
• Z datą 09.10.1900 r. Ufundowany przez Otto Koppena jako wotum zakończenia prac nad podwyższeniem wieży kościoła.
• ???

Aneks.

Niedaleko kościoła znajduje się park pałacowy typu krajobrazowego o powierzchni 8 ha, założony w XIX wieku. Liczne polany otoczone są przez zespoły drzew pomnikowych; Lipy Humboldta i Dęby Humboldta, niektóre o obwodach dochodzących do 750 cm. W parku pozostałości pałacu zbudowanego w latach 1830–1840 i wielokrotnie przebudowywanego w latach następnych. Od połowy XX wieku należał do Państwowego Gospodarstwa Rolnego w Chłopowie. Rozebrany w latach 80’ XX wieku. Zachowały się fundamenty pałacu i budynków gospodarczych.

Serdecznie dziękuję administratorom profilu Fb "Dyszno - Ringenwalde" oraz Panu dr Markowi Łuczakowi za udostępnione fotografie i przekazane informacje.