GRÜNBERG (Zielona Góra)
Niewielka wieś usytuowana z dala od utartych szlaków w odległości 5 km na południe od Brüssow. Została założona w XIII wieku w okresie kolonizacji niemieckiej u brzegu niewielkiego jeziora. Ulicowy układ zabudowy w sąsiedztwie, powstałego później, założenia folwarcznego potwierdza tę metrykę. Na karatach historii wieś Grüneberch pojawiła się w roku 1272 w dokumencie, którego jednym ze świadków był pastor Johannes. W tym czasie kościół przynależał do diecezji kamieńskiej i poświęcony był św. Annie i Matce Bożej. W księdze ziemskiej z 1482 roku wieś wraz z przyległościami oraz okolicznymi jeziorami potwierdzona została braciom Malsholt. Na początku XVII wieku majątek należał do rodziny von Flsholz. W latach późniejszych folwark i wieś przechodziła kolejno w ręce okolicznych rodów: von Arnim, von Oppen i von Stülpnagel. Podczas wojny trzydziestoletniej majątek uległ częściowemu zniszczeniu, a wieś wyludniła się. Ożywienie nastąpiło dopiero w XIX wieku, za sprawą utworzonego połączenia kolejowego z Prenzlau do Löcknitz. Linia ta, otwarta została w dwóch etapach w latach 1898 i 1902 i posiadała wyłącznie lokalny charakter. Po zakończeniu II wojny światowej linia kolejowa, podobnie jak wszystkie inne w sieci Prenzlauer Kreisbahnen, została rozebrana w ramach reparacji na rzecz Związku Radzieckiego. Pozostawiono jedynie odcinek Brüssow - Löcknitz. 1 listopada 1946 roku, w wyniku starań władz lokalnych, odbudowana lina wznowiła działalność na całej trasie Prenzlau - Löcknitz. Ponowne zamknięcia odcinków aż do całkowitej likwidacji następowały etapami w latach 90’ XX wieku.
Źródła
Architektura
Kościół wzniesiono na miejscu wcześniejszej budowli. Usytuowano go w centrum osady, pomiędzy skupioną wzdłuż drogi zabudową mieszkalną, a założeniem folwarcznym. Otrzymał rzadki na Pomorzu układ centralny o planie owalu (12,10 m x 6,50) m. Ściany wymurowane w większości z kamieni polnych zostały lekko otynkowane. Jednoprzestrzenne wnętrze zamknięto drewnianym płaskim stropem pokrytym tynkiem, wspartym na dwóch belkach, opartych na czterech okrągłych żłobkowanych kolumnach z prostymi kapitelami. Posadzkę wykonano z dwukolorowych płytek ceramicznych ułożonych w czarno-białą szachownicę. Całość nakryto dwuspadowym dachem zaokrąglonym stożkowo na końcach z ośmioboczną szalowaną latarnią dachową pośrodku. Wielopołaciowy hełm cebulasty pokryto gontem i zwieńczono iglicą z kulą, wiatrowskazem i gwiazdką. Na chorągiewce umieszczony był rok budowy kościoła - 1792. Obecnie na odnowionym wiatrowskazie widnieje rok renowacji 2001 oraz inicjały CS – VS.
Główne wejście do świątyni usytuowano po stronie południowej. Portal o jednouskokowym ościeżu zamknięto łukiem koszowym i obramiono ozdobną opaską. Identyczny wykrój otrzymały dwuskrzydłowe drzwi. Po przeciwległej stronie wykonano drugie wejście o skromnej prostokątnej formie, prowadzące bezpośrednio na emporę kolatorską.
Wnętrze kościoła zostało rozświetlone przez sześć dużych okien rozmieszczonych symetrycznie po całym obwodzie ścian. Prostokątne ramy okienne osadzono w prostych ościeżach zamkniętych łukami koszowymi i obramiono ozdobną opaską.
Plac kościelny o nieregularnym zarysie otoczony został niskim kamiennym murkiem z bramką od wschodu i zachodu. Po dziś dzień spełnia funkcję lokalnej nekropolii.
Wyposażenie
