loading...
Zamknij wpis

GROSS ZIETHEN

Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Barnim

Duża wieś o średniowiecznym rodowodzie usytuowana w południowym skraju Rezerwatu Biosfery Schorfheide-Chorin, w odległości 10 km na południowy zachód od Angermünde. Osada powstała już w czasach słowiańskich, a dość popularna na Pomorzu Zachodnim nazwa odnosi się do „miejsca porośniętego szuwarami. Na kartach historii wieś Cythene pojawiła się po raz pierwszy w 1275 roku w akcie nadania udzielonego przez margrabiów Ottona i Albrechta na rzecz klasztoru w Chorin. Następnie w formie „Magna Scyten” została odnotowana w 1319 roku. W księdze ziemskiej margrabiego Karola IV z 1375 roku wymieniona została wieś Groß-Ziethen z uposażeniem w wysokości 60 łanów ziemi, z których cztery przynależały do kościoła. Po reformacji stała się wsią elektorską podległą urzędowi w Chorin. W tym czasie była własnością miasta Angermünde. W okresie wojny trzydziestoletniej wyludniła się, a domostwa i zabudowania gospodarcze zostały splądrowane i spalone. W 1686 roku Berlińska Izba Handlowa osiedliła w Groß-Ziethen 22 kolonistów z północnej Francji. Należeli oni do Francuskiego Kościoła Reformowanego. Przyjęli własną konstytucję kościelną i mieli własnego pastora - Jeana Regniera. Nowi mieszkańcy w zamian za czasowe zwolnienia podatkowe zobowiązali się do odbudowy gospodarstw i kościoła. Wprowadzili, nowatorską na tym terenie, uprawę tytoniu i wielu nowych warzyw. Systematyczny rozwój wsi przerwany został działaniami wojen światowych. Po roku 1945 wieś nadal się rozwijała zachowując swój rolniczy charakter.  

Źródła  

- Kościół wybudowano w połowie XIII wieku.
- Utworzono przy nim parafię z afiliowanym od 1543 roku kościołem w Klein Ziethen.
- Świątynia została poważnie uszkodzona w trakcie wojny trzydziestoletniej.
- W roku 1717 został odbudowany i przywrócony do kultu przez przybyłą z Francji wspólnotę Hugenotów. W tym też okresie powstała zachodnia wieża dachowa.
- W XIX wieku przemurowano okna i dobudowano kruchtę zachodnią.
- W latach 2011-2012 przeprowadzono renowację wnętrza kościoła.

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku prostokątnego placu stanowiącego centrum zabudowy. Otrzymał typową dla wiejskiej architektury sakralnej formę, złożoną z prostokątnej w palnie nawy oraz wydzielonego i prosto zamkniętego prezbiterium o planie kwadratu (nawa: 14,5 x 10,8 m; prezbiterium 9,9 x 9 m) . Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie i niskim cokole, zakończonym prostokątnym gzymsem, wymurowano z dobrze opracowanych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Dokładniej opracowano kwadry narożnikowe oraz stanowiące ościeża portali i okien. W okresie odbudowy kościoła przemurowano koronę murów. Wewnętrzne połacie ścian pokryto grubym wapiennym tynkiem. Otynkowano również szczyt wschodni, który nie otrzymał żadnej dekoracji poza niewielkim otworem wentylacyjnym w kształcie krzyża w zwieńczeniu. Istnieje prawdopodobieństwo, że został wzniesiony od nowa podczas odbudowy kościoła. Pierwotnie był zapewne bliźniaczy do szczytu zachodniego, wymurowanego z kwadr granitowych ułożonych w regularne warstwy. W czasie budowy wieży wierzchołek szczytu zachodniego ścięto. Na początku XVIII wieku, nad zachodnią partią nawy wzniesiono wieżę dachową. Z kolei w XIX wieku do zachodniej ściany nawy dobudowano niewielką kruchtę. Przestrzenie nawy i prezbiterium oddzielono okrągłym łukiem tęczowym z charakterystycznym poszerzeniem u podstawy. Wnętrze otrzymało ceramiczną posadzkę i zamknięte zostało oddzielnymi stropami belkowymi. Całość nakryto dachami dwuspadowymi krytymi obecnie dachówką cementową. 

Portalowe wejścia do kościoła usytuowane zostały w ścianie zachodniej nawy oraz w południowych ścianach nawy i prezbiterium. W późniejszym okresie portale południowe zostały zamurowane. Jednouskokowe ościeża zamknięte półokrągło, wykonane zostały z precyzyjnie opracowanych kwadr i klińców granitowych z dodatkowym wieńcem kwadr w partii archiwolty. Nie udało się ustalić formy portalu zachodniego. Jeszcze jedno portalowe wejście usytuowano wtórnie w podstawie wschodniej ściany prezbiterium. Wąskie jednouskokowe ościeże zamknięto półokrągło. Wejście to wprowadzało pastora do wydzielonej drewnianą przegrodą przestrzeni prezbiterium. 

Pierwotne okna rozmieszczono symetrycznie w ścianach nawy i prezbiterium. Wąskie, obustronnie rozglifione ościeża zamknięto łukami pełnymi oraz skośnymi parapetami. W późniejszym okresie zostały zamurowane bądź przebudowane. Ich liczba możliwa jest jednak do ustalenia. W prezbiterium osadzono po dwa w ścianach północnej i południowej oraz zespół trzech okien we wschodniej ścianie szczytowej. W nawie wykonano prawdopodobnie po cztery otwory okienne z każdej ze ścian. Nowe otwory okienne znacznie powiększono. Ceglane szerokie ościeża zamknięto gotyckim ostrołukiem i skośnym parapetem. Od strony zewnętrznej otrzymały formę dwuuskokową, a od wewnętrznej prostą, rozglifioną. Światło okien wypełniono delikatnym maswerkiem wykonanym z ceglanych kształtek. W części nawowej oraz we wschodniej ścianie szczytowej prezbiterium, pomiędzy nowymi oknami, dostrzec można relikty pierwotnych otworów.

Wieża nadbudowana została nad zachodnią partią nawy. Otrzymała konstrukcję szkieletową osadzoną w więźbie dachowej oraz opartą na zachodniej ścianie szczytowej. Całość oszalowano deską. Otwory okienne o prostych ościeżach przesłonięto żaluzjami dla lepszego rozchodzenia się dźwięku dzwonów. Całość zamknięto dachem namiotowym krytym obecnie dachówką cementową i zwieńczono iglicą z kulą i wiatrowskazem.

W XIX wieku portalowe wejście zachodnie obudowano niewielką kruchtą osadzoną na niskim cokole z profilowanym gzymsem. Wymurowano ją z cegły maszynowej, zamykając dachem dwuspadowym oraz ozdobnym szczytem w formie wimpergi, zdobionym schodkowym fryzem. Pośrodku szczytu umieszczono datę 1717 wykonaną z metalowych cyfr. Portal wejściowy otrzymał uskokowe ościeża zamknięte gotyckim ostrołukiem. Światło wejścia zamknięto drzwiami dwuskrzydłowymi z profilowanym nadprożem i maswerkowym nadświetlem. W ścianach północnej i południowej osadzono niewielkie okna o uskokowych, rozglifionych ościeżach, zamkniętych ostrołukami i skośnymi parapetami.

Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony został niskim kamiennym murem z ceglanymi furtami od północy, zachodu i południa. W przeszłości pełnił funkcję lokalnej nekropolii, do chwili założenia nowego cmentarza usytuowanego przy zachodnim skraju wsi. 

Aneks.

W przejściu znajdującym się w szczycie zachodnim nawy i komunikującym przestrzenie poddaszy znajduje się potrójne dębowe nadproże. Badania drewna ujawniły iż element ten pochodzi z połowy XIII wieku. Z kolei próbki pobrane z więźby dachowej chóru wskazały rok 1216. Wyniki badań ukazały chronologię powstawania poszczególnych części budowli (prezbiterium a następnie nawa). Pod uwagę brana jest również teza, o wykorzystaniu do budowy więźby dachowej prezbiterium drewna pochodzącego ze starszej, drewnianej budowli. 

Wyposażenie

- Późno klasycystyczny ołtarz ambonowy z połowy XIX wieku z przegradzającą prezbiterium drewnianą ścianką zdobioną ozdobnym prostokątnym fryzem.
- Kopia tablicy z Dziesięcioma Przykazaniami usytuowana na ścianie po lewej stronie łuku triumfalnego. Oryginał z 1748 roku znajduje się w muzeum hugenotów przy Französische Kirche w Berlinie.
- Empora zachodnia z połowy XIX wieku z prospektem organowym.
- Dwie tablice epitafijne upamiętniające ofiary wojny wyzwoleńczej i I wojny światowej.
- Na wieży zawieszone są trzy staliwne dzwony, zakupione w 1929 roku przez pastora Traugotta Doyéa.
- Organy zbudowane w 1889 roku w manufakturze Hermanna Kienscherfa. Dziewięć głosów (1 manuał i pedał), traktura mechaniczna. W 1986 roku Ulrich Fahlberg przeprowadził renowację.

Dyspozycja:

Manual (C-f3):
Principal 8′
Gedackt 8′
Viola di Gamba 8′
Octav 4′
Flauto Dolce 4′
Rauschquinte 2 2/3′
Quinte-Octave 2 2/3′ & 2”.
Pedal (C-d1)
Subbass 16′
Violoncello 8′
 
Pedalkoppel.
Forte.
Kalkantenglocke.

 

 



Do góry