CZACHÓW ( Zachow )
Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: gryfiński
Gmina: Cedynia
Diecezja: szczecińsko-kamieńska
Dekanat: Cedynia
Parafia: Matki Bożej Częstochowskiej
Duża wieś o średniowiecznym rodowodzie z fragmentarycznie zachowanym planem owalnicy, położona w odległości ok. 6 km na północny-zachód od Cedyni. Była własnością rodów rycerskich. W okresie późniejszym istniał tu dwór, po którym pozostało założenie parkowe o charakterze krajobrazowym z XIX wieku z zachowaną aleją kasztanową. W odległości kilometra na północ od wsi znajduje się dobrze zachowany kurhan z okresu wczesnego średniowiecza, z widocznymi fragmentami płaszcza kamiennego.
Źródła
- Miejscowość wymieniona po raz pierwszy w źródłach w roku 1317.
- W roku 1335 dokumenty wymieniły plebana z Czachowa, Codex diplomaticus Brandenburgensis, A XIX, 196.
- W roku 1336 wspomniano kościół, nad którym patronat sprawowali rycerze Bolko i Henryk, Codex diplomaticus Brandenburgensis, A XIX, 198.
- Poświęcony drugiego czerwca 1946 roku.
Architektura:
Kościół usytuowany pośrodku wrzecionowatego nawsia powstał w drugiej połowie XIII wieku w okresie przejściowym romanizmu w gotyk. Jest to budowla salowa o wymiarach nawy 12,25 m x 8,60 m, wzniesiona na planie prostokąta z wyodrębnionym chórem zamkniętym apsydą i wieżą zachodnią tej samej szerokości co nawa. Całość budowli wzniesiona jest z dokładnie obrobionych kwadr granitowych o jednolitym formacie, ułożonych w regularne, poziome warstwy. Dokładniej opracowano narożniki ścian, ościeża portali i okien. Grubość ścian wynosi około 1,18 m.
Dobrze widoczne są ślady przemurowań, powstałe prawdopodobnie w wyniku odbudowy kościoła po zniszczeniach. Wtedy też zapewne przemurowano okna, usunięto portal zachodni a południowe zamurowano, zmieniono szczyty i wzniesiono nową wieżę. Wejścia zlokalizowane były w południowej elewacji korpusu nawowego. Zachowane relikty wskazują iż są to portale dwuuskokowe zamknięte delikatnym ostrołukiem z segmentem zwornikowym i dodatkowym wieńcem kwadr okalających archiwoltę. Portal sąsiadujący z wieżą jest nieco większy.
Pierwotne otwory okienne posiadać musiały nieduże, wąskie i rozglifione ościeża, zamknięte delikatnym półłukiem. Brak reliktów sugeruje, iż były rozmieszczone symetrycznie w tych samych miejscach co obecne. W korpusie nawowym mamy po cztery okna w elewacjach północnej i południowej. Kolejne dwa okna znajdują się w tych samych elewacjach prezbiterium i w apsydzie. Wydaje się iż w apsydzie znajdowało się jeszcze trzecie okno usytuowane w osi kościoła.
Według Zygmunta Świechowskiego pierwotne prezbiterium miało plan prostokąta, było prosto zamknięte i tak jak obecnie oddzielone od nawy łukiem tęczowym. Apsyda została dobudowana w późniejszym okresie, prawdopodobnie w XVI wieku. Wskazuje na to zaskakująca płytkość powstałego w wyniku przebudowy prezbiterium, niespotykana w kościołach romańskich na tym terenie.
Całe wnętrze zamknięte jest drewnianym stropem płaskim (pierwotnie zapewne belkowanym) i dachami dwuspadowymi krytymi dachówką ceramiczną – karpiówką. Apsyda zamknięta jest dachem stożkowym. Na granicy połaci dachowych wzniesiona została niewielka sygnaturka kostkowa wieńcząca szczyt wschodni.
Wieża zachodnia tej samej szerokości co nawa posiada plan prostokąta. Dolna kondygnacja jednoprzestrzenna wzniesiona jest z kwadr granitowych. Znajduje się w niej ciąg komunikacyjny wiodący na wyższe kondygnacje i emporę chórową oraz wydzielona przestrzeń zakrystii. Zamknięta jest drewnianym stropem belkowanym. Na osi kościoła zlokalizowano da wejścia portalowe. Wewnętrzne posiada proste ościeża i zwieńczone jest łukiem odcinkowym. Zewnętrzne ma ościeża dwuuskokowe zamknięte łukiem pełnym. Można jednak przypuszczać, iż pierwotnie w miejscu tym znajdował się portal o znacznie bogatszym rozwiązaniu stanowiący główne wejście do świątyni. Górna kondygnacja wieży posiada konstrukcję szkieletową, odeskowaną o przekroju kwadratowym, wyrastającą z połaci dachowej. Zamknięta jest ona ostrosłupowym hełmem krytym blachą z dekoracyjnymi lukarnami. Wieńczy go kula i krzyż. W części tej znajdują się dzwony, których dźwięk wydobywa się przez centralnie osadzone okna z żaluzjami o prostych ościeżach, zamkniętych dekoracyjnymi wimpergami. W wyniku XIX wiecznej przebudowy zmieniono szczyt zachodni zastępując go ceglanym. Znajdują się w nim dwa niewielkie okienka doświetlające wnętrze.
Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie wydzielony jest kamiennym murem z bramka od wschodu i furtą od północy. Pełnił on funkcję cmentarza o czym świadczą widoczne jeszcze gdzieniegdzie zarysy grobów.
Wyposażenie:
Wyposażenie w większości współczesne.
- Dziewiętnastowieczna empora chórowa wsparta na słupach z balustradą.
- Prospekt organowy z XIX wiecznym instrumentem.
- Na szczególną uwagę zasługują malowidła ścienne z XIV wieku o niespotykanej gdzie indziej formie i nieustalonej treści symbolicznej. Obok scen zaczerpniętych z życia dworskiego występują wyobrażenia diabłów, motyw szachownicy oraz duże krzyże o wymyślnych formach, będące być może znakami konsekracyjnymi kościoła – zacheuszkami. Polichromią pokryte były również ościeża portali i okien.
