loading...
Zamknij wpis

BRIEST ( Brześć )

Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark

 
Duża wieś położona w widłach rzek Welse i Randow, na skraju wysoczyzny morenowej. Bliskość rzeki sprzyjała rozwojowi osadnictwa. Narzędzia krzemienne znalezione w okolicy dowodzą o zasiedleniu tych terenów już w młodszej epoce kamienia (3000 – 1900 pne.). W drugim wieku naszej ery ludy tu zamieszkujące prowadziły handel wymienny z plemionami ościennymi, a nawet z cesarstwem rzymskim. Z tego okresu pochodzi moneta cesarza Marka Aureliusza znaleziona w Welse-Briest.
Średniowieczny rodowód osady potwierdzają, owalnicowy układ zabudowy, źródła historyczne oraz wczesna metryka świątyni. Pierwsza piśmienna wzmianka pochodzi z 1288 roku. Pod dokumentem rozstrzygającym spór o ziemię pomiędzy klasztorem premonstratensów a rajcami miasteczka Gramzow, podpisali się świadkowie: Johannes von Brist i Laurentius Meier. Nazwa miejscowości (Brist, Bryst) wiąże się prawdopodobnie z wiązem i odnosić się może do bliżej nieokreślonego skupiska tych drzew związanego być może z przedchrześcijańskim kultem. Wieś rozwinęła się znacznie w okresie akcji kolonizacyjnej prowadzonej przez pomorskich Gryfitów (1190-1200) i do roku 1472 wchodziła w skład Księstwa Pomorskiego. W wieku XVI przejęli ją margrabiowie brandenburscy. W okresie tym znajdowało się we wsi osiemnaście gospodarstw chłopskich i kuźnia. W czasach wojny trzydziestoletniej wieś podupadła i wyludniła się. Ponowny rozwój osady nastąpił z początkiem XIX wieku. Wybrukowano drogę do dworca kolejowego w Passow. Przystąpiono do budowy sieci elektryfikacyjnej. Pierwszy prąd popłynął jednak dopiero w 1920 roku gdyż prace przerwał wybuch I wojny światowej. Smutnym świadectwem toczonych w XX wieku konfliktów są tablice epitafijne poświęcone poległym mieszkańcom Briest. Rok 1945 nie przyniósł większych zniszczeń jednak wprowadził nową jakość życia społeczno-politycznego. Skolektywizowane grunty orne i pastwiska przejęło państwowe gospodarstwo rolne (LPG). Wybudowano dom wiejski z przedszkolem, ośrodek zdrowia, bloki mieszkalne oraz sieć kanalizacyjno-wodociągową. Mimo wprowadzonych zmian, wieś zachowała swój typowo rolniczy charakter.

Źródła

- Kościół wybudowano w drugiej połowie XIII wieku.
- W późniejszym okresie przebudowano zwieńczenie wieży, dobudowano kaplicę południową oraz przemurowano okna.
- W roku 1939 przeprowadzono gruntowną renowację ołtarza oraz polichromii stropu belkowego.

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku rozległego, wrzecionowatego nawsia. Imponujące rozmiary budowli oraz sposób opracowania kwadr granitowych, wskazują na jej uprzywilejowane miejsce w strukturach lokalnego Kościoła. Świątynia otrzymała bogatą jak na wiejską budowlę formę, na którą składa się zachodni masyw wieżowy, prostokątny korpus nawowy oraz wydzielone, prosto zamknięte prezbiterium. Wszystkie ściany posadowiono na kamiennym fundamencie oraz niskim cokole zakończonym prostokątnym gzymsem. Wymurowano je z dokładnie obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne warstwy. Doskonała technika kamieniarska wykluczyła potrzebę stosowania warstw wyrównawczych. W późniejszym okresie, zapewne pod wpływem ceglanej architektury klasztoru premonstratensów w pobliskim Gramzow, przebudowano zwieńczenie wieży, przemurowano koronę murów nawy i prezbiterium, wydłużono ościeża okien, a w zwieńczeniu szczytu wschodniego wzniesiono niewielką sygnaturkę. Jako ostatnia powstała kruchta południowa. W tym samym zapewne okresie zamurowano portale północny i południowy. Wnętrze świątyni zamknięto drewnianym stropem belkowym oraz dachami dwuspadowymi krytymi dachówką ceramiczną. W połaciach dachów wykonano lukarny w formie wolego oka, wywołujące skojarzenie z „okiem opatrzności”.

Prezbiterium kościoła wzniesiono na planie zbliżonym do kwadratu. Od przestrzeni nawy oddzielono je szerokim łukiem tęczowym. Okna osadzone symetrycznie w ścianach północnej i południowej zachowały swoją pierwotną formę. Wysokie, wąskie, obustronnie rozglifione ościeże zamknięto delikatnym ostrołukiem i skośnym parapetem. Obecnie obramiono je ozdobną opaską tynkarską. Pierwotną formę zachowały również okna we wschodniej ścianie szczytowej. Posiadają charakterystyczny dla architektury regionu układ piramidalny. W ich przypadku zdecydowano się na odsłonięcie kamiennych ościeży. Szczyt wschodni przemurowano i nałożono wyprawę tynkarską. Wieńczy go niewielka sygnaturka o formie sterczyny kostkowej, otwarta na cztery strony arkadami o łukach odcinkowych. Niewielką przestrzeń przeznaczoną dla dzwonu zamknięto dachem namiotowym i zwieńczono oryginalnym krzyżem z kogutem. Wnętrze prezbiterium zamknięto drewnianym stropem belkowym, polichromowanym. W ścianie południowej prezbiterium osadzono portal. Nie udało mi się ustalić jego formy.

W późniejszym okresie dobudowano kaplicę grobową. Otrzymała ona plan prostokąta przylegającego dłuższym bokiem do południowych ścian korpusu nawowego i prezbiterium. Mury wzniesiono z cegły palonej i otynkowano. Przestrzeń wewnętrzną skomunikowano z prezbiterium za pośrednictwem wspomnianego wyżej portalu. Z zewnątrz do wnętrza kaplicy dostać się można przez portal usytuowany w ścianie południowej. Jednouskokowe szerokie ościeże zamknięto ostrołukiem. Osadzono w nim duże dwudzielne drzwi o identycznym wykroju. W ścianie zachodniej znajduje się jeszcze jedno wejście o prostokątnym ościeżu, z osadzonymi weń jednoskrzydłowymi drzwiami. Wnętrze kaplicy doświetlają niewielkie okienka o różnym wykroju, usytuowane w ścianie południowej i wschodniej. Wnętrze zamknięto płaskim stropem belkowym oraz dwuspadowym dachem, poprzecznym do osi kościoła, krytym dachówką ceramiczną. Szczyt południowy, zapewne o konstrukcji szkieletowej, oszalowano deską.

Korpus nawowy nieco szerszy od prezbiterium otrzymał plan prostokąta. W ścianach północnej i południowej osadzono symetrycznie po trzy okna o ostrołukowym wykroju. W późniejszym okresie (prawdopodobnie XIX w.) dodano jeszcze po dwie pary okien w przyziemiu, w celu doświetlenia przestrzeni, które znalazły się pod emporą. Otrzymały one prostokątne ościeża obramione ozdobną opaską tynkarską. Ościeża okien wschodnich wydłużono dwukrotnie.

W zachodniej partii ścian północnej i południowej znajdują się zamurowane wejścia portalowe o identycznej formie. Dwuuskokowe ościeża wymurowane z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych zamknięto ostrołukiem z elementem zwornikowym. Archiwolty obwiedziono dodatkowym pasem kwadr. Światło portalu południowego zamurowano kamieniem, północnego cegłą.  

Wieżę zachodnią, tej samej szerokości co korpus nawowy, wzniesiono na planie prostokąta. Wszystkie ściany wymurowano z kwadr granitowych, opracowując dokładniej kwadry narożnikowe, ościeży portalu i okien. Pierwotnie miała ona charakterystyczną dla architektury tego okresu formę westwerku i zamknięta była dachem dwuspadowym, prostopadłym do osi kościoła. W późniejszym okresie, prawdopodobnie pod wpływem architektury zakonnej, zmieniono zwieńczenie wieży.

W części centralnej pozostawiono kwadratową w planie kondygnację dzwonną, flankując ją krótkimi dachami siodłowymi. Szczytom wymurowanym z cegły gotyckiej nadano romańską formę. Składają się nań: prostokątny fryz arkadowy, narożne sterczyny kostkowe oraz piramidalne triforium o półokrągłych łukach, wspartych na bliźniaczych kolumienkach. Trzony, podstawy i głowice, wykonano z kształtek ceramicznych. Krawędzie szczytu zakończono profilowanym gzymsem wykonanym z kształtki ceramicznej. W ścianie zachodniej wykonano biforium o identycznym wykroju, osadzone w dużej blendzie zamkniętej półokrągłym łukiem i skośnym parapetem.

Wyżej wymurowano w cegle kondygnację zegarową zamkniętą dwoma szczytami i dachem siodłowym. Podstawę dekoracji szczytów stanowią trzy duże blendy w układzie arkadowym, zamknięte łukiem pełnym. Ponad nimi usytuowano dużą blendę zamkniętą półokrągło, wewnątrz której umieszczono dwie pary okien przesłoniętych żaluzjami. Dolne o wykroju półokrągłym, górne zamknięte ostrołukiem. We wszystkich czterech osadzono cyferblaty zegara wieżowego. Na wierzchołkach szczytów umieszczono niewielkie iglice zakończone krzyżykiem. Wiatrowskazy z inicjałami oraz datami 1931 i 1981, informują o przeprowadzonych renowacjach obiektu i ich fundatorach (wykonawcach?). Obecna wysokość wieży wynosi 27 m i liczy pięć kondygnacji wydzielonych drewnianymi stropami belkowymi. Podstawę wieży zajmuje obszerna kruchta, skomunikowana z przestrzenią prezbiterium szerokim łukiem tęczowym. W późniejszym okresie zamurowano go pozostawiając jedynie obszerne wejście o prostym ościeżu, zamkniętym łukiem odcinkowym, w którym osadzono dwudzielne drzwi.

Główne wejście do świątyni stanowi portal usytuowany w ścianie zachodniej podstawy wieży. Szerokie trójuskokowe ościeże wykonane z dokładnie obrobionych i spasowanych kwadr i klińców granitowych, zamknięto ostrołukiem z elementem zwornikowym. Archiwoltę obwiedziono dodatkowo wieńcem mniejszych kwadr. Dwudzielne drzwi wprowadzają najpierw do kruchty podwieżowej, a z niej do wnętrza kościoła.

Bezpośrednio ponad portalem osadzono duże okno w formie okulusa. Trójuskokowe ościeże wykonano również z dokładnie opracowanych klińców granitowych. Pierwsze ościeże wykonano z wyraźnie większych kwadr i obwiedziono dodatkowym wieńcem kamieni.

Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie wydzielono kamiennym murem z bramkami od zachodu i wschodu. Obsadzony starodrzewem i krzewami spełnia funkcję lokalnej nekropolii.

Wyposażenie.

- Późnogotycki ołtarz z ok. 1520 roku. Na pierwotną formę składały się: murowany z cegły gotyckiej, prostopadłościenny stipes, mensa wykonana z jednolitej płyty piaskowca oraz tryptyk. W szafie głównej przedstawienie Najświętszej Maryi Panny, w skrzydłach bocznych sceny z życia św. Jana Chrzciciela i Biskupa Ottona (?). Ołtarz przebudowano ok. 1600 roku w stylu renesansowym. W dodanej nadstawie umieszczono obraz o tematyce pasyjnej oraz przedstawienie Zmartwychwstałego Chrystusa. W roku 1939 przeprowadzono gruntowną renowację ołtarza.
- Ambona renesansowa z 1598 roku. W płycinach arkadowej balustrady umieszczone są płaskorzeźby przedstawiające Ewangelistów.
- Chrzcielnica.
- Empora organowa w formie podkowy. Na emporze organy wybudowane w 1876 roku, przez Friedricha Wilhelma Emila Heerwagena (?).
- Krzyże konsekracyjne (zacheuszki) malowane na tynku w formie krzyża równoramiennego wpisanego w koło. Zachowane głównie w prezbiterium.



Do góry