dodano: 2023-01-31 20:49:12 edycja: 2023-01-31 20:56:40 autor: 2 odsłon: 4011

SANTOCZNO (Zanzhausen)

Województwo: lubuskie
Powiat: gorzowski
Gmina: Kłodawa
Diecezja: zielonogórsko-gorzowska
Dekanat: Gorzów Wielkopolski – Katedra
Parafia: Różanki - filia pw. Przemienienia Pańskiego

Niewielka wieś sołecka o charakterze letniskowym, położona w odległości 20 km na północny-wschód od Gorzowa Wielkopolskiego, przy południowo-wschodnim krańcu rynnowego jeziora Mrowinko, w zwartym kompleksie leśnym należącym do Puszczy Nadnoteckiej. Pod koniec XVII wieku istniał tu młyn wodny (Zanzmühle). W latach 1765-1767 na polecenie króla Fryderyka II w miejscu młyna zbudowano zakład metalurgiczny (Eisenwerk). W roku 1767 lokowano wieś Zanzhausen, jako zaplecze dla rozwijającego się zakładu. Pierwotna zabudowa skupiona była wokół centralnego palcu.

Źródła

- Kościół adoptowany w 1771 roku z dawnego magazynu huty żelaza.
- W latach 1780-1782 rozbudowany o prezbiterium.
- W latach 1818-1819 dobudowano wieżę zachodnią.
- Kościół poświęcono dla potrzeb wyznania katolickiego 13 września 1946 r.
- W roku 1972 przeprowadzono remont kapitalny obiektu. Objął on wymianę części podwalin i ław fundamentowych, wprowadzenie izolacji poziomej, wymianę części wypełnień konstrukcji na cegłę, pobielony strop oczyszczono do czystego drewna.
- W roku 1990 naprawiono dach wieży i wprowadzono zadaszenie nad wejściem do niej, a także pomalowano wnętrze.

Architektura

Budynek magazynowy przekształcony w kościół usytuowany był we wschodniej części rozległego placu stanowiącego dziedziniec huty. Początkowo posiadał plan prostokąta. Później od zachodu dobudowano czworoboczną wieżę oraz klatkę schodową przy elewacji północnej.  

Ściany zewnętrzne posadowione na kamiennym fundamencie i ceglanej podmurówce wzniesiono w konstrukcji szkieletowej. W podwalinie osadzono pionowe słupy spięte poziomymi ryglami i koronującym je oczepem. Konstrukcję wzmocniono ukośnymi zastrzałami w narożnikach. Duże prostokątne przestrzenie między belkowe wypełniono cegłą i otynkowano. W największych z nich osadzono czterodzielne okna, symetrycznie rozmieszczone w elewacjach ścian.

W fazie przebudowy adaptacyjnej na kościół, dodano wewnętrzne empory wsparte na słupach obiegające niemal wszystkie ściany. Całość zamknięto lustrzanym stropem drewnianym oraz dachem naczółkowym krytym dachówką ceramiczną.

Wieża zachodnia dobudowana została wtórnie do ściany zachodniej. Otrzymała plan kwadratu. Ściany wykonano w tej samej technice szkieletowej. Konstrukcję wzmocniono jednak dodatkowymi belkami, zastrzałami i mieczami, pełniącymi również funkcję dekoracyjną. Kondygnacje wydzielone płaskimi drewnianymi stropami, doświetlone zostały dwudzielnymi oknami z trójkątnym zamknięciem. W ścianach ostatniej kondygnacji otwory okienne, zamknięte pełnym łukiem, przesłonięto żaluzjami dla lepszego rozchodzenia się dźwięku dzwonów.       Wnętrze zamknięto dachem namiotowym zwieńczonym kulą i krzyżem. W lukarnach połaci dachowych zamontowano tarcze mechanizmu zegarowego. Całość pokryto łupkiem skalnym. W przyziemiu ściany zachodniej usytuowano wejście do wnętrza kościoła o prostych dwuskrzydłowych drzwiach płycinowych z nadświetlem. Podczas remontu kościoła dodano stylowy okap.  

Niedaleko od kościoła, na skraju byłego cmentarza ewangelickiego, znajduje się lapidarium utworzone w 2006 roku przez mieszkańców Santoczna. Mogą się tam znajdować płyty z drugiego cmentarza, usytuowanego naprzeciw kościoła, po drugiej stronie rzeki.    

W okresie wojen napoleońskich w Zanzhausen produkowano kartacze dla pruskiej armii. W miejscowym zakładzie powstało też kilka części do Fauermaschine – pierwszej niemieckiej maszyny parowej. Wydarzenie to upamiętniono głazem, na którym zobrazowano jej wygląd.

Wyposażenie 

- Empory obiegające niemal całe wnętrze kościoła wsparte na profilowanych słupach. Balustrada płycinowa rozczłonkowana bogato profilowanymi gzymsami.  
- Przy ścianie północno-zachodniej umieszczony był ołtarz ambonowy o prostej formie architektonicznej. Po roku 1945 został usunięty. Zastąpiony obecnie prostym stołem.
- Organy o prostym trójdzielnym prospekcie.  
- Dzwony żelazne: Mniejszy o średnicy 65 cm z napisem Berlin 1812 oraz Większy o średnicy 80 cm z reliefem orła pruskiego odlany w Berlinie.
- Do roku 1945 znajdował się żyrandol mosiężny o wysokości 80 cm, mający dwa rzędy po 8 ramion i zwieńczony dwugłowym orłem pruskim.
2.jpg
3.jpg
5.jpg
7.jpg
27.jpg
11.jpg
12.jpg
13.jpg
14.jpg
18.jpg
20.jpg
21.jpg
36.jpg
22.jpg
17.jpg
25.jpg
29.jpg
32.jpg
33.jpg
31.jpg
34.jpg
40.jpg
41.jpg
43.jpg
44.jpg


31 stycznia 2023r. 31 stycznia 2023r. 2 4011