dodano: 2008-04-20 21:53:34 edycja: 2020-12-06 14:18:13 odsłon: 9369

GRZĘDZICE ( Seefeld )

Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: stargardzki
Gmina: Stargard Szczeciński
Diecezja: szczecińsko-kamieńska
Dekanat: Stargard Zachód
Parafia: Św. Apostołów Piotra i Pawła
 
Duża wieś z doskonale zachowanym planem okolnicy, położona obok linii kolejowej Szczecin-Poznań, w odległości około 5 km na północny zachód od Stargardu. Cała zabudowa zlokalizowana jest dookoła rozległego nawsia, którego centrum zajmuje duży staw. W źródłach z 1248 roku wymieniana jako własność biskupstwa kamieńskiego. W roku 1364 odsprzedana radzie miejskiej w Stargardzie. W odniesieniu do wczesnej metryki osady, świątynia grzędzicka wydaje się być wzniesiona dość późno. Czyżby mieszkańcy osady zadowalali się praktykowaniem w Stargardzkich świątyniach? A może, choć nie znajduje to jak dotąd potwierdzenia w źródłach, obecna świątynia zastąpiła wcześniejszą budowlę?  

Źródła

- kościół wzniesiono w XV wieku.
- w wieku XVI dobudowano wieżę zachodnią.
- W wieku dziewiętnastym dobudowano zakrystię.
- poświęcony 25 marca 1947 roku.

Architektura

Kościół w Grzędzicach usytuowano na południowym skraju rozległego nawsia, którego centrum stanowi dużych rozmiarów staw. Jest to świątynia salowa, orientowana, wzniesiona na planie prostokąta (17x13,8 m) z pięciobocznie zamkniętym prezbiterium. Wieżę zachodnią dobudowano później. Pierwotną symetrię obiektu zaburzyła bryła dobudowanej od północy zakrystii.
 
Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie, wymurowano z kamieni narzutowych różnej wielkości, bez zachowania regularności warstw. Jedynie naroża ścian, ościeża portali i okien, obramienia blend i fryzy zdobiące wieżę, wykonano z cegły. Cegły i drobniejszych kamieni użyto także jako materiału wypełniającego nierówności. Ceglana jest również opaska wieńcząca mury i uskokowy gzyms koronujący, pochodzą one jednak z okresu XIX wiecznej rozbudowy świątyni.
 
Wnętrze zamknięte jest płaskim stropem belkowanym i dachem dwuspadowym, z wielopołaciowym zamknięciem od wschodu. Połacie dachu pokryte są dachówką ceramiczną.  
       
Portale wejściowe znajdowały się od strony zachodniej i południowej. Portal południowy jest obecnie zamurowany. Posiada on dwuuskokowe ościeże wykonane z cegły fazowanej, zamknięte ostrołukiem. Identyczną formę otrzymały okna rozmieszczone symetrycznie po całym obwodzie. Fazowane ościeża podzielone są centralnie przez pojedyncze laskowanie.
 
W XIX wieku dobudowano zakrystię. Wzniesiono ją na planie wydłużonego prostokąta, przylegającego dłuższą krawędziom do północnej ściany kościoła. Wnętrze zamknięto łaskim stropem i trójspadowym dachem, poprzecznym do osi kościoła. W podpiwniczeniu ulokowano kotłownię. Wejście zlokalizowane jest po stronie wschodniej. Posiada proste ościeże zamknięte łukiem odcinkowym. Okna znajdują się w ścianie północnej. Pierwsze zajmuje większą część wysokiej, ostrołukowo zamkniętej blendy. Posiada uskokowe, fazowane ościeże, zamknięte łukiem odcinkowym. Drugie okno, trójdzielne, osadzone jest w dużej blendzie zamkniętej łukiem odcinkowym.
 
Do zachodniej ściany kościoła dobudowana została wieża, wzniesiona na planie kwadratu o boku znacznie węższym od szerokości nawy, z wyraźnym dwukondygnacyjnym podziałem elewacji. Ściany, identycznie jak korpus nawowy, wzniesione zostały z kamieni polnych z wykorzystaniem cegły w narożach i w obramieniu portalu, okien, blend i gzymsów. Wnętrze zamknięto dachem namiotowym zwieńczonym kulą i krzyżem. Pokryto go dachówką ceramiczną.
W podstawie ściany zachodniej znajduje się główny portal wejściowy - obecnie jedyne wejście prowadzące do wnętrza świątyni. Trójuskokowe ościeża zamknięte ostrołukiem, wykonane są z cegły fazowanej. Ponad portalem znajduje się kompozycja trzech, ostrołukowych blend. Środkowa, niewiele mniejsza od portalu, mieści w sobie niewielkie okno półokrągło zamknięte. Flankują ją dwie smukłe blendy zamknięte delikatnym ostrołukiem. W ścianie północnej znajduje się niewielkie okno doświetlające wnętrze wieży o prostym ościeżu zamkniętym łukiem koszowym. Nie udał mi się stwierdzić, czy identyczne okno znajdowało się w przeciwległej, południowej ścianie. Jeżeli nawet to zostało ono przesłonięte przez dobudowaną przyporę.
 
Kondygnacja górna oddzielona jest gzymsem kordonowym. Wszystkie ściany rozczłonkowane są lizenami zwieńczonymi fryzem arkadowym. Jedynie od wschodu, w miejscu fryzu, zastosowano trzy blendy okrągłe. Pomiędzy lizenami, w każdej z trzech ścian, znajdują się dwa okna szczelinowe zamknięte łukiem koszowym, umożliwiające rozchodzenie się dźwięku dzwonów.  
 
Plac kościelny o regularnym prostokątnym planie obwiedziony jest kamiennym murem z ceglanymi bramkami od wschodu i południa. Spełniał on w przeszłości funkcję cmentarza przykościelnego. Porasta go starodrzew. Kościół i jego otoczenie doskonale utrzymane, cieszą oko przybywających turystów i wiernych.    

Wyposażenie

- późnogotyckie polichromie z drugiej połowy XV wieku, anonimowego autorstwa.  W górnej strefie ścian ukazane są sceny pasyjne: Modlitwa w Ogrójcu, Pojmanie Chrystusa, Sąd Piłata, Biczowanie Jezusa, Cierniem Koronowanie, Ecce Homo, Niesienie Krzyża, Podjęcie Krzyża, Ukrzyżowanie, Zdjęcie z Krzyża, Złożenie do Grobu, Chrystus w Otchłani i Zmartwychwstanie. Strefę środkową zajmują wyobrażenia świętych. Na ścianie wschodniej dużych rozmiarów św. Jerzy walczący ze smokiem, Madonna, św. Krzysztof i Matka Boża z Dzieciątkiem. Dalej postacie czterech świętych dziewic i dwunastu apostołów. Polichromie grzędzickie odkryte w 1912 roku i restaurowane w latach 1955-1956, należą do grona unikalnych i najstarszych malowideł ściennych na Pomorzu Zachodnim. Pod względem stylowym i programowym korelują z malowidłami chwarszczańskimi.  
- neogotycki ołtarz z drewna lipowego z 1910 roku.
- krzyż mistyczny w formie Drzewa Życia z medalionami i gotycką figurą Chrystusa pochodzącą prawdopodobnie z 1500 roku.
- gotycka krata zdobiąca niszę w ścianie (sakrarium).
- żyrandol sześcioramienny wykonany z mosiądzu.
- przed wejściem do kościoła granitowa chrzcielnica z XIII wieku.
- na wieży dwa dzwony: większy, spiżowy, o średnicy wieńca 0,67 metra, odlany został w Szczecinie przez Johanna Heinricha Schmidta w 1728 roku, na zlecenie radców ze Stargardu, posiadających patronat nad świątynią. Drugi dzwon, żeliwny, o średnicy wieńca 0,41 metra, nie posiada żadnych inskrypcji i zdobień. Brak jest informacji przez kogo, gdzie i na czyje zlecenie został odlany. 
 
Usytowanie kościoła
Strona północna
Strona zachodnia
Widok od północy
Strona wschodnia
Dach
Widok z przeciwległeg obrzegu stawu
Portal zachodni
Portal południowy
Okno
Zakrystia
Narożnik ściany
Wątek kamienny ściany kościoła
Gzyms wieńczący
Wieża
Blendy na zachodniej elewacji wieży
Wschodnia strona wieży
Górna kondygnacja wieży
Dekoracja wieży
Fundament wieży
Wątek muru z warstwami wyrównawczymi
Przypora przy południowej ścianie podstawy wieży
Chrzcielnica przed wejściem do kościoła


20 kwietnia 2008r. 06 grudnia 2020r. 9369