dodano: 2021-09-19 22:32:25 edycja: 2021-09-19 23:53:45 autor: 2 odsłon: 10578

GOSZKÓW (Gossow)

Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: gryfiński
Gmina: Mieszkowice
Diecezja: szczecińsko-kamieńska
Dekanat: Mieszkowice
Parafia: Witnica – kościół filialny pw. św. Jana Chrzciciela  

Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie położona przy starym trakcie łączącym Mieszkowice z Chojną, w odległości ok. 7 km na północ od Mieszkowic. Wczesny rodowód osady potwierdza owalnicowy układ zabudowy. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od nazwy osobowej [Gost] z sufiksem [-ów], która to znajduje się, jako drugi człon słowiańskiego imienia Dobrogost, będącego lennikiem ze wsi przed 1333 rokiem. Na przestrzeni wieków nazwa osady ulegała zmianie: Gostow 1333; Gossow 1337; Gossowe 1338; Gossaw 1393; Gosszo 1441; Gusso, Gosszo, Gossaw 1491; Gossow 1833; Gossow do 1945. W źródłach historycznych wymieniona po raz pierwszy w 1333 roku w nadaniu, jakiego margrabia brandenburski Ludwik Starszy udzielił Henningowi de Liebenow i jego spadkobiercom z 41 łanów gruntów wiejskich. W roku 1337 w księdze ziemskiej margrabiego Ludwika Starszego wspomniano o 64 łanach we wsi Gossow. W późniejszych latach we wsi miały swoje lenna pomorskie rody rycerskie, między innymi: von Plötz, von Wedel, von Wasenberg, von Ellingen, von Schönebeck, von Sydow, von Wobeser i von Levetzow, oraz przejściowo miasto Trzcińsko. W okresie pomiędzy wojną trzydziestoletnią a II wojną światową następował stały rozwój miejscowości. Peter Ernst von Wobeser w 1790 roku opodal jeziora pobudował okazały dwór z przylegającym od wschodu parkiem. W wieku XIX obok dworu wzniesiono zabudowania folwarczne. Na wzgórzu przy północnym skraju wsi znajdował się młyn wiatrowy. Podczas działań wojennych w 1945 roku zniszczeniu uległ jedynie pałac, który w późniejszym okresie został całkowicie rozebrany. Po roku 1945 we wsi utworzono filię PGR Witnica oraz powołano do istnienia szkołę podstawową. W roku 1962 wzniesiono nową szkołę tzw. „tysiąclatkę”, która funkcjonowała do 1997 roku. W latach dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku rozwiązano PGR a zabudowania folwarczne popadły w ruinę. Budynek szkoły w roku 2004 przejęło Stowarzyszenia na Rzecz Osób Niepełnosprawnych "Promyk".        

Źródła

- Kościół wzniesiono w drugiej połowie XIII wieku.
- Pierwsza wzmianka źródłowa pochodzi z roku 1333. Codex Diplomaticus Brandenburgensis, A XXIV, 15.
- Neogotycką wieżę zachodnią dobudowano w 1893 roku.
- Poświęcony w czerwcu 1957 roku.  

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku osady w centrum wrzecionowatego nawsia, na wydzielonej kamiennym murem prostokątnej parceli, opadającej w kierunku zachodnim i wschodnim. Założony został jako budowla salowa o planie prostokąta, orientowana. Wieżę zachodnią w stylu neogotyckim dobudowano w 1893 roku. Wykonano ją w całości z cegły maszynowej koloru żółtego.

Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie wymurowano z dokładnie obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną. Szczególnie starannie opracowano kwadry ościeży portali i okien oraz narożne. Lico wewnętrzne ścian otynkowano zaprawą wapienną. Posadzka wykonana została z cegły palonej koloru czerwonego. Wnętrze zamknięto stropem belkowym i dachem dwuspadowym krytym dachówką ceramiczną. Koronę murów wieńczy drewniany gzyms profilowany, tworzący niewielki okap wysunięty przed lico ścian.

Portalowe wejścia usytuowane w ścianach zachodniej oraz południowej wykonano z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. Portal zachodni otrzymał dwuuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem bez elementu zwornikowego. Jednoskrzydłowe drzwi o ostrołukowym wykroju wykonano w desek dębowych ułożonych w jodełkę. Obecnie portal ten znajduje się wewnątrz kruchty wieżowej.  Kolejne dwa portale usytuowano pośrodku ściany południowej. Otrzymały jednouskokowe ościeża zamknięte delikatnym ostrołukiem z elementem zwornikowym. Jednoskrzydłowe drzwi o identycznej formie, co w portalu zachodnim. Wbrew panującej w XIX wieku tendencji, portale te nie zostały zamurowane, jedynie od strony wnętrza wykonano dodatkowe drzwi osłonowe.  

Okna osadzono symetrycznie na przestrzał, po pięć w ścianie północnej i południowej. Posiadały wąskie, obustronnie rozglifione ościeża zamknięte ostrołukiem oraz skośne parapety. W XIX wieku okna w ścianie południowej przemurowano w cegle nadając im zdecydowanie gotycki wykrój. W tym samym okresie wprawiono w nie dekoracyjne witraże.     

Najbardziej rozbudowaną formę otrzymała elewacja wschodnia. W partii dolnej wykonano triadę okien o wąskich obustronnie rozglifionych ościeżach zamkniętych delikatnym ostrołukiem i skośnym parapetem. Przy czym okno środkowe jest o jedną kwadrę wyższe. W centrum szczytu wschodniego wykonano dwie płytkie blendy zamknięte łukiem pełnym. Ponad nimi usytuowano niewielką blendą o okrągłym wykroju.   

Wieżę zachodnią dobudowano pod koniec XIX wieku. Wzniesiono ją na planie kwadratu flankując obustronnie dobudówkami wzniesionymi na planie ćwierci koła, krytymi stożkowymi dachami. Ściany jak i półszczyty wymurowano z cegły maszynowej koloru żółtego. Narożniki wzmocniono wysokimi uskokowymi skarpami. Podziały kondygnacyjne wyznaczono profilowanymi gzymsami i fryzami, wewnątrz drewnianymi stropami. W podstawie wieży założono kruchtę komunikującą z wnętrzem kościoła oraz bocznymi ciągami komunikacyjnymi prowadzącymi za wyższe kondygnacje oraz emporę organową. W ścianie zachodniej usytuowano główny portal wejściowy o uskokowym ościeżu zamkniętym ostrołukiem. Jedno skrzydłowe drzwi zwieńczono nadświetlem w formie maswerku, wypełnionym witrażem. Powyżej umieszczono tarcze herbowa fundatorów oraz rok budowy. Drugą kondygnację ozdobiono dużą ostrołukową blendą rozczłonkowaną dwoma rzędami podwójnych ostrołukowych okien oraz płytkich blend z koronkowym wypełnieniem. Ponad nimi umieszczono duży okulus. W ścianach północnej i południowej okulus zastąpiono okrągłym oknem. Kondygnację dzwonną ozdobiono kwadratową niszą zwieńczoną fryzem arkadowym i rozczłonkowaną zespołem trzech okien o ostrołukowym wykroju, przesłoniętych żaluzjami. Wieżę zamknięto ostrosłupowym hełmem z lukarnami, w których umieszczono kwadratowe tarcze zegarowe. Zwieńczono go szpicem z krzyżem.        

Plac kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczono kamiennym murem z bramkami wejściowymi od wschodu i zachodu oraz furtą południową. Przez wieki pełnił on funkcję miejscowej nekropolii. Po obwodzie obsadzono go starodrzewem lipowym.    

Wyposażenie

- Ołtarz z początku XVII wieku. Prosta forma architektoniczna złożona z dwóch kondygnacji ozdobionych kolumnami i zakrzywionymi konsolami oraz ornamentem typu scrollwork. W XVIII wieku dodano rzeźbioną w drewnie grupę ukrzyżowania wykonaną przez warsztat z Prenzlau (zaginęła). Obecnie w ołtarzu osadzony jest obraz ze sceną chrztu Jezusa w Jordanie.
- Empora organowa z XIX wieku o prostej formie, wsparta na słupach i filarach z płycinową balustradą. Do roku 1945 druga część empory przylegała do ściany północnej kościoła mogąc pełnić funkcję loży kolatorskiej.
- Prospekt organowy o prostej formie. Instrument niestety nie zachował się.
- XIX wieczne ławy dla wiernych.    
- Dzwon (mały) o średnicy 0,73 m, odlany przez warsztat Lorenza Köckeritza ze Szczecina w 1670 roku.
- Dwa epitafia wojenne mieszkańców wsi poległych w latach 1813-1814, 1866 i 1870. Obecnie na strychu kościoła.
 

Wyposażenie niezachowane

- Nagrobek z herbem panny v. d. Mariwitz, z około 1700 roku.
- Epitafium Alexandra Magnusa v. Sydow, (+ 1679), z bronią, trofeami i aniołami w koronie, bogate drzeworytnictwo.
- Lichtarze cynowe o gładkich powierzchniach wysokości 32 cm.  
- Misa chrzcielna cynowa średnicy 31 cm wykonana w 1704 roku.
- Kielich mszalny o stylistyce gotyckiej, srebrny, wysokość 16 cm, średnica 9 cm. Ofiarowany przez Joachima Christopha v. Sydow z Falkenwalde w 1652 roku.  
- Dzwon (duży) o średnicy 0,85 m, na płaszczu inskrypcja „Durch Gottes Gnade goß mich Johann Meyer aus Colberg 1738”. 


19 września 2021r. 19 września 2021r. 2 10578