dodano: 2005-06-30 00:00:00 edycja: 2020-12-06 21:47:56 odsłon: 13485

TRZEBIATÓW - kaplica św. Gertrudy ( Treptow - st. Gertrudskapelle )

województwo: zachodniopomorskie
powiat: gryficki
gmina: Trzebiatów
parafia: Greckokatolicka
Kaplica św. Gertrudy była jedną z trzech powstałych w tym okresie w Trzebiatowie budowli, wchodzących w skład założeń szpitalno-opiekuńczych, które składały się najczęściej z kompleksu budynków mieszkalnych, kaplicy i cmentarza.

Źródła

- Kaplicę św. Gertrudy wzniesiono w XIV wieku wraz z zabudowaniami szpitalnymi z inicjatywy rady miejskiej Trzebiatowa.
- W dokumentach wymieniono ją w pełnej nazwie - Pauperum hospitale cubiculum.
- Budynki szpitalne o konstrukcji ryglowej zostały rozebrane w XVII wieku.
- W XIX wieku w kaplicy urządzono halę montażową, a w roku 1898 po remoncie adoptowano na kaplice pogrzebową, obsługującą założony w jej pobliżu cmentarz komunalny.
- W roku 1925 przekazano ją katolikom napływającym do miasta za pracą. W tym czasie założono w niej sklepienia krzyżowo-żebrowe.
- W roku 1957 kaplica została przekazana grekokatolikom.

Architektura:

Kaplicę przyszpitalną usytuowano zgodnie z obowiązującymi w XIV wieku normami, poza murami miasta na tzw. Przedmieściu Gryfickim. Jest to budowla salowa, trójprzęsłowa, orientowana, założona na planie prostokąta o wymiarach 16,40 x 8m, z poligonalnie (pięć boków) zamkniętym prezbiterium i wąską wieżą na osi elewacji zachodniej. Z czasem do ścian bocznych dobudowano dwie kruchty.
 
Ściany wzniesione zostały w całości z cegły na kamiennym fundamencie i opięte uskokowymi przyporami. Podziały poziome wyznaczają gzymsy: cokołowy, okapnikowy i koronujący z pasem fryzowym. Pomiędzy przyporami znajdują się symetrycznie rozmieszczone okna o rozglifionych, profilowanych ościeżach z laskowaniem i skośnymi parapetami. Pierwsze dwa trójdzielne, zamknięte łukiem odcinkowym powstały wtórnie. Pozostałe rozmieszczone w zamknięciu prezbiterium, dwudzielne zamknięte są ostrołukiem. Wnętrze nakryto sklepieniem krzyżowo-żebrowym, którego żebra opadają aż do posadzki oraz ceramicznym dachem dwuspadowym, wielopołaciowym nad zamknięciem prezbiterium.
 
W elewacji północnej drugiego przęsła, między zachodnią ścianą zakrystii a przyporą, zachował się ślad zamurowanego portalu o profilowanych ościeżach i ostrołukowym zamknięciu. Niesymetryczne osadzenie w ścianie nasuwa przypuszczenie o wtórnym jego pochodzeniu. Zakrystia dobudowana do tej elewacji powstała prawdopodobnie nieco później niż kościół jako przybudówka już po wymurowaniu ściany kościoła i przypory, którą przysłania. Posiada plan kwadratu, szczyt północny zdobiony blendami i pinaklami oraz dwa niewielkie otwory okienne w ścianie wschodniej i jedno okno w ścianie zachodniej. Kryta jest dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła. Forma portalu znajdującego się w elewacji północnej zakrystii (nieproporcjonalna wielkość i kształtka ceglana w obramieniu) wskazuje na jego wtórne, XIX wieczne pochodzenie. Zakrystia łącz się z nawą kościoła portalowym przejściem, o profilowanych ościeżach, zamkniętych łukiem odcinkowym. Bliźniacza przybudówka została wzniesiona w XIX wieku po przeciwnej, południowej stronie kościoła. Mieści się w niej obecnie kaplica.
 
Najciekawiej prezentuje się elewacja zachodnia. Na jej osi usytuowana jest niewielka wieżyczka w formie wysuniętej lizeny. W podstawie znajduje się portal wejściowy o profilowanych, ostrołukowych ościeżach. Nad nim gzyms okapnikowy i charakterystyczny dla trzebiatowskiej architektury detal; blenda zamknięta półkoliście o profilowanych ościeżach z niewielkim oknem pośrodku o takim samym wykroju. Powyżej dwie smukłe, wysokie blendy, zamknięte półkoliście z dwiema parami szczelinowych okien. Wieża zwieńczona jest dachem dwuspadowym poprzecznym do osi kościoła z dwoma szczytami; północnym i południowym oraz krzyżem. Po obu stornach wieży symetryczna dekoracja w postaci blend o różnym wykroju, rozdzielona horyzontalnie pasem fryzowym. Szczyt zachodni zdobiony jest dodatkowo kostkowymi pinaklami.
 
Plac kościelny o nieregularnym zarysie otoczony jest od strony ulicy ceglanym murem z bramą i furtami. Znajdują się na nim pozostałości nagrobków, krzyże i epitafium ku pamięci wszystkich spoczywających na tej nekropolii.

Wyposażenie:

Wyposażenie współczesne:
- Empora chórowa
- Ławki
- Skromny ikonostas
- Ołtarz
- Współczesne obrazy
 
Suplement
W reakcji na błędną informację zamieszczoną w źródłach a dotyczącą daty przekazania kaplicy wspólnocie grekokatolików, proboszcz parafii ks. Bohan Feciuch przesłał mi sprostowanie, zawierające krótką historię eksodusu ludności ukraińskiej, związanego z niesławną akcją przesiedleń przeprowadzaną przez reżim komunistyczny w latach 1945-1947 pod kryptonimem „Wisła”.

Szczęść Boże!

W nawiązaniu do zamieszczonej na księdza stronie informacji dotyczącej parafii grekokatolickiej w Trzebiatowie, chciałbym dokonać pewnych sprostowań.
Pierwsze transporty z ludnością ukraińską dotarły na Pomorze w drugim etapie Akcji Wisła w 1947 r. Pierwszym miejscem, w którym odprawiano Msze greckokatolickie była miejscowość Korzystno koło Kołobrzegu. Potem była cerkiew prawosławna w Trzebiatowie. Msze w udostępnianych pomieszczeniach odprawiał ksiądz, który twierdził, że jest grekokatolikiem, a w rzeczywistości był duchownym prawosławnym, co wyszło na jaw dzięki proboszczowi rzymskokatolickiemu. Wreszcie w 1957 roku przekazana została parafii kaplica św. Gertrudy, w której nabożeństwa odbywają się po dziś dzień.
Usytuowanie kościoła
Plan kościoła
Zwieńczenie wieży
Portal wieżowy
Detal architektoniczny
Szczyt zachodni
Elewacja zachodnia kościoła
Portal w północnej ścianie zakrystii
Portal północny - obok zakrystii
Empora chórowa
Prezbiterium
Okno w zamknięciu prezbiterium
Okno w elewacjach pierwszego przęsła
Elewacja zachodnia
Elewacja południowa
Wschodnie zamknięcie prezbiterium


30 czerwca 2005r. 06 grudnia 2020r. 13485