dodano: 2025-01-10 22:52:14 edycja: 2025-01-10 23:03:42 autor: 2 odsłon: 3700

SCHÖNFELD

Bundesland: Brandenburg

Landkreis: Uckermark

Niewielka wieś położona z dala od głównych traktów w odległości 11 km na południe od Pasewalk. Topograficzna etymologia nazwy osady „piękne pole” lub „piękny zakątek ziemi” wskazuje, że powstała ona w okresie kolonizacji Pomorza Zachodniego. W Źródłach pisanych wspomniana została po raz pierwszy w roku 1375 jako Sconenvelde. Kościół wskazuje jednak na dużo wcześniejsze jej zasiedlenie sięgające początków XIII wieku. Uposażenie fundacyjne wyniosło nieco ponad 70 łanów, z czego trzy przypisano kościołowi. Wieś należała początkowo do kilku rodów rycerskich; Ellynge, Berg i Schwanebeke. W połowie XV wieku przedstawiciele rycerskiego rodu von Berg, zapoczątkowując nową linię Berg-Schönfeld, wznieśli tu niewielki dwór rycerski. Wieś ucierpiała poważnie podczas wojny trzydziestoletniej. Gospodarstw chłopskich nie udało się ponownie zasiedlić i w oparciu o ich areał utworzono folwark. Po roku 1945 założono niewielkie gospodarstwo rolne. Mimo upływu wieków miejscowość zachował swój typowo rolniczy charakter.

Źródła

- Kościół powstał w drugiej połowie XIII wieku.

- W roku 1727 wzniesiono nową konstrukcję nastawy wieży.

- W wieku XIX pod wieżą wykonano podziemną kryptę.

- W XIX wieku kościół pełnił funkcję świątyni parafialnej z filiami w Kleptow i Neuenfeld.

- W latach 1991/1992 przeprowadzono całościową renowację kościoła.

Architektura

Kościół usytuowano w zachodniej pierzei wiejskiej zabudowy, na skraju parku dworskiego. Otrzymał modelowy układ złożony z zachodniego szerokiego masywu wieży, z nieco węższego, prawie kwadratowego w planie, korpusu nawy oraz wydzielonego prezbiterium o planie prostokąta, zamkniętego od wschodu apsydą. Ściana apsydy od wewnątrz otrzymała wykrój półkolisty, a od zewnętrznej strony zastała zamknięta czworobocznie. Do wschodniej partii ściany północnej prezbiterium dobudowana była zakrystia. Przestrzeń nawy oddzielono od prezbiterium szerokim łukiem tęczowym, a od kruchty wieżowej trzema przejściami w układzie arkadowym.

Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono z kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Ceglany gzyms koronujący ściany wykonano w późniejszym okresie. Wnętrza nawy i prezbiterium zamknięto stropami belkowymi, apsydę kamienną konchą, a kruchtę wieży kamiennym sklepieniem kolebkowym. Dwuspadowe dachy nawy i prezbiterium, pierwotnie nieco wyższe od obecnych, wydzielono kamiennymi szczytami z niewielkimi otworami szczelinowymi. Apsydę nakryto dachem ostrosłupowym wielopołaciowym. Boki podstawy wieży dachami pulpitowymi. Wszystkie pokryto dachówką ceramiczną. Zachowały się duże fragmenty posadzki ułożonej z kwadratowych płytek ceramicznych.

Pierwotne okna, sadzone symetrycznie w ścianach nawy, prezbiterium i apsydzie, otrzymały niskie, silnie rozglifione ościeża, zamknięte ostrołukiem i skośnym parapetem. Niektóre z nich w późniejszym okresie znacznie powiększono zamykając proste ościeża łukiem koszowym. W XIX wieku wszystkie okna obwiedziono dodatkową opaską tynku.

Portal główny usytuowano w podstawie zachodniej ściany wieży, na osi kościoła. Trójuskokowe szerokie ościeże wykonane z kwadr i klińców granitowych zamknięto zdecydowanym ostrołukiem bez elementu zwornikowego. Ostrołukowy wykrój otrzymały także pozostałe portale: w południowej ścianie nawy o dwuuskokowym ościeżu, w ścianie północnej nawy o jednouskokowym ościeżu (obecnie zamurowany) oraz w zachodniej partii ściany południowej prezbiterium o jednouskokowym ościeżu (obecnie zamurowany).

Wieża zachodnia wzniesiona został na planie prostokąta dłuższą krawędzią przylegającego do nawy i nieco od niej szerszego. Ściany wymurowane z kwadr granitowych wyciągnięto do wysokości ścian nawy. Prostokątną kruchtę zamknięto romańskim kamiennym sklepieniem kolebkowym i otworzono na nawę ostrołukową potrójną arkadą, przy czym środkowe przejście otrzymało nieco wyższe i szersze ościeże. Obecnie po kolebkowym zamknięciu kruchty pozostały jedynie ślady. W ścianach północnej i południowej wykonano wąskie otwory szczelinowe. Nadbudowa otrzymała drewnianą konstrukcję szkieletową, odeskowaną, osadzoną w kamiennym korpusie podstawy. Wydaje się, że mogła być pierwotnie zamknięta ostrosłupowym hełmem. W połowie XIX wieku przebudowano hełm dodając ośmioboczną otwartą latarnię. Na iglicy umieszczono kulę, chorągiewkę z datą 1856 oraz koguta. Obecnie latarnia pozostaje zamknięta, a hełm pokryty jest blachą miedzianą. Pamiątką po nowożytnej renowacji kościoła jest nowa iglica z datą 1992 na chorągiewce.

Do ściany północnej prezbiterium dobudowana była niewielka zakrystia o planie prostokąta, zamknięta dachem pulpitowym. Obecnie zachowały się jedynie strzępia murów oraz zamurowany portal prowadzący do prezbiterium.

Teren kościelny otoczony został niskim kamiennym murem z wejściami od strony wschodniej i południowej. Po stronie zachodniej i północnej otwarty był na założenie parkowe. W przeszłości pełnił funkcję lokalnej nekropolii. Obecnie niemal wszystkie nagrobki zostały usunięte, a żeliwne tablice przytwierdzono do północnej ściany nawy. Duża wschodnia część placu przykościelnego stanowi obecnie własność prywatną. Plac kościelny porasta starodrzew w większości lipowy, jedynie strona wschodnia jest prześwietlona. Przy drodze wylotowej na Klockow założono w XIX wieku nowy cmentarz.

Wyposażenie

- Ołtarz renesansowy z pierwszej połowy XVII wieku, o trzykondygnacyjnej nastawie typu architektonicznego, posadowionej na ceglanej podstawie i mensie. Wyróżnia się stylistyką i kolorystyką ikonograficznych przedstawień. Poszczególne kondygnacje oddzielono rozbudowanymi gzymsami oraz kolumnadą. Ufundowany został przypuszczalnie przez rodzinę von Berg. W podstawie predelli umieszczono pas inskrypcyjny z teksem ewangelicznym w języku niemieckim „Przyjdźcie do mnie wszyscy, którzy jesteście spracowani i obciążeni!” W predelli znajduje się płaskorzeźbione przedstawienia; Ostatniej Wieczerzy oraz spowiedzi i komunii świętej w rycie protestanckim. W części centralnej ołtarza umieszczono płaskorzeźbioną „Grupę ukrzyżowania” - Chrystusa z Maryją i Janem. Po bokach przedstawienia Mojżesza otrzymującego Dekalog i chrztu udzielonego Jezusowi przez Jana Chrzciciela. Postaciom tym towarzyszą inskrypcje „Prawo zostało nadane przez Mojżesza” oraz „Łaska i prawda przyszły przez Jezusa Chrystusa”. W rozbudowanym zwieńczeniu przedstawiono rzeźbione postaci zmartwychwstałego Jezusa i towarzyszących mu ewangelistów; Mateusza z aniołem i Marka z lwem. Ponad nimi umieszczono pelikana i feniksa – symbole poświęcenia i odrodzenia. Całość zwieńczono krzyżem w otoczeniu klęczących ewangelistów. Przedstawienia figuralne nawiązują do dzieł flamandzkiego malarza Martena de Vos, które w formie rycin opublikowane zostały przez Hansa van Luycka w XVI wieku.

- Ambona z drugiej połowy XVII wieku wykonana z drewna w stylu renesansowym, dostawiona do północnej ściany prezbiterium. Wielościenny korpus wsparty na filarze, z baldachimem i przyściennymi schodami. W płycinach kosza ambony i balustrady schodów malowane postacie alegoryczne oraz motywy roślinne.

- Ławy kolatorskie i ławki dla wiernych z drugiej połowy XVIII wieku.

- Kielich mszalny z ok. 1400 roku. Srebrny, pozłacany.

- Organy osadzone na drewnianym podwyższeniu wykonane przez nieznanego konstruktora w 1730 roku dla kościoła w Nechlin. Cztery głosy w manuale i pedał. Traktura mechaniczna. Prospekt architektoniczny trójdzielny z bogatymi gzymsami, zwieńczony gołębicą w promienistym nimbie. Pochodzi z około 1820 roku.

- zacheuszka na północnej ścianie prezbiterium.

- Tablice epitafijne przytwierdzone do ścian kościoła poświęcone zmarłym z rodu von Berg oraz poległym w I wonie światowej mieszkańcom Schönfeld.

- Dwa dzwony. Duża o średnicy 1 m, bez napisu i dekoracji; mniejszy o średnicy 71 cm, z 1708 r., autorstwa Johna Jakoba Schulza z Berlina, odlany w Prenzlau.

Niezachowane lub dyslokowane.

- Dwa stylizowane żyrandole z brązu z miejscami na świece.

- Cynowy świecznik ołtarzowy i cynowy kielich (z 1714 r.) przechowywane w Muzeum w Prenzlau.

- Kielich srebrzony o formie gotyckiej. Czasza bardzo szeroka, trzonek okrągły, ozdobiony u góry i u dołu drobnymi rozetami liściowymi. Głowica z wydłużonymi ząbkowanymi liśćmi, które na obwodzie dotykają końcówek; Pomiędzy nimi niezbyt wydatne okrągłe rożki z wczesnogotyckimi literami „JHESUS” oraz małymi plakietami wypełnionymi czarną emalią. Na spodzie wydrapany napis z nazwiskami darczyńców i rokiem 1667.