dodano: 2021-11-08 21:55:55 edycja: 2021-11-12 00:13:35 autor: 2 odsłon: 12627

MÖNCHOW (Mnichów)

Bundesland: Mecklenburg-Vorpommern.
Landkreis: Vorpommern-Greifswald

Niewielka osada położona w południowej części wyspy Usedom w bezpośredniej bliskości przejścia wód Zalewu Szczecińskiego w Peenestrom, w odległości 5 km na południowy zachód od Usedom. Wieś rozwinęła się zapewne ze słowiańskiej osady rybackiej w okresie kolonizacji niemieckiej. Wskazuje na to dość luźny układ zabudowy oraz nazwa nawiązująca do fundacji zakonnej „willa Minuchowe” (należąca do mnichów) potwierdzonej w źródłach historycznych już w 1168 roku, (Codex Pomeraniae Diplomaticus, 61). Chodzi o klasztor w Grobe lokowany na przedmieściach Usedom. W okresie protestantyzmu zsekularyzowane dobra włączone zostały do domeny państwowej z siedzibą w Pudagli. W roku 1607 dobra zostały oddane w dzierżawę. Sporządzony w okresie szwedzkim rejestr wymienił między innymi: 2 rolników i 2 zagrodników, młynarza, kowala, kościelnego. W latach 1720-1721 wieś została wykupiona przez Królewski Urząd Dominacji Pruskiej i połączona z posiadłością Wilhelmshof. Do dzisiaj pozostaje małą osadą o typowo rolniczym charakterze.  

Źródła 

- Kościół wzniesiono w XV wieku.
- Przebudowany został w wieku XVI.
- 17 stycznia 1817 roku silny wiatr powalił wieżę.
- Wieżę odbudowano na przełomie 1827/1828 roku.
- W latach 80. XX wieku przeprowadzano prace konserwatorskie pod kierunkiem Edzarda Drägera ze Schwenenz, odkrywając barokowe polichromie pokrywające drewniane wyposażenie Kościoła.

Architektura

Kościół usytuowano w centrum osady w bezpośrednim sąsiedztwie przebiegającej przez wieś drogi, orientowano. Parcelę wydzielono kamiennym murem. Najstarszą partią kościoła wydaje się być kamienno-ceglana podstawa wieży powstała na planie prostokąta. Z kolei nadbudowa o planie kwadratu otrzymała konstrukcję szkieletową, szalowaną, z bocznymi dachami pulpitowymi. Całość zwieńczono szpiczastym hełmem. Po kataklizmie, który zniszczył tę partię wieży wzniesiono ją od nowa w konstrukcji szkieletowej wypełnionej cegłą paloną. W trzech ścianach wykonano otwory okienne o prostych ościeżach zamkniętych łykiem pełnym, przesłoniętych pojedynczymi okiennicami. Podziały kondygnacyjne zaznaczono profilowanymi gzymsami kordonowymi.
 
W zachodniej ścianie podstawy wieży wykonano portalowe wejście o rozglifionym uskokowym ościeżu wykonanym z profilowanych kształtek ceglanych. Wewnętrzne uskoki zamknięte półokrągło tworzą obramienie wejścia a zewnętrzne ostrołukową archiwoltę. Wejście zamknięto dwuskrzydłowymi drzwiami o półokrągłym wykroju. Po prawej stronie portalu wykonano niewielką wnękę zamkniętą łukiem odcinkowym. Drugą, o podobnym wykroju usytuowano w ścianie południowej podstawy wieży. Nie wiadomo, jakie było przeznaczenie tych wnęk. Być może były to tzw. nisze jałmużnicze.  
 
Korpus nawowy otrzymał konstrukcję szkieletową wzniesioną na palnie prostokąta z półokrągłą apsydą zamykającą prezbiterium. Wnętrze nakryto płaskim stropem belkowym oraz dachem dwuspadowym krytym dachówką. W trakcie późniejszych przebudów drewnianą konstrukcję korpusu nawowego obmurowano cegłą i zlikwidowano półokrągłe zamknięcie prezbiterium. Szczyt wschodni pozostawiono w niezmienionej formie eksponując ciekawy układ konstrukcyjny.             
 
W górnej partii wschodniej ściany szczytowej wykonano trzy niewielkie okna o prostych ościeżach zamkniętych łukiem odcinkowym i skośnymi parapetami. Otrzymały dodatkowo ozdobne obramienie z tynku. W ścianach północnej i południowej wykonano zespoły podwójnych okien usytuowanych symetrycznie na przestrzał. Otrzymały proste ościeża zamknięte łukiem odcinkowym i skośnymi parapetami. Także te okna obwiedziono ozdobnym pasem obramienia. W zachodnim skraju ściany południowej wykonano dodatkowe wejście do nawy kościoła. Portal o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym ujęto pseudoryzalitem z profilowanymi gzymsami. Jednoskrzydłowe drzwi zakończono półokrągło.  
 
Plac kościelny o regularnym kwadratowym zarysie obwiedziono kamienno-ceglanym murem z bramką od zachodu i furtą w północno-wschodnim narożniku. Pełnił on funkcję lokalnej nekropolii, po której zachowało się kilka kamiennych krzyży i tablic nagrobnych.   

Wyposażenie

- Ołtarz złożony z ceglanej podstawy i mensy oraz drewnianej nadstawy o formie architektonicznej. W predelli malowana scena przedstawiająca prawdopodobnie fundatorów ewentualnie pastorów i mniszki. W skrzyni głównej malowana scena ukazująca Ostatnią Wieczerzę. W zwieńczeniu ołtarza umieszczono wizerunek Chrystusa Sędziego (tronującego). Po bokach rzeźbione personifikacje śmierci z klepsydrą i życia wiecznego z lustrem. Całość zwieńczono figurą Chrystusa Zmartwychwstałego w rozwianych szatach i chorągwią zwycięstwa w ręku. Ołtarz ujęto płycinową balustradą ze scenami męki Jezusa i inskrypcją.  
- Ambona z 1605 roku bogato polichromowana. Kosz siedmioboczny płycinowy z malowanymi scenami męki Jezusa i inskrypcjami, wsparty na kolumnie. Baldachim również siedmioboczny zakończony szczytami, na zaplecku wizerunek Chrystusa Króla. Schody przyścienne z płycinową balustradą, mające swój początek w loży pastora. Na płycinach namalowane kwiaty.    
- Empora organowa z 1683 roku wsparta na słupach z wbudowanym w balustradę prospektem organowym. W płycinach balustrady malowane postaci apostołów.   
- Organy sprowadzono jako używane ze Świnoujścia w 1911 roku. Prosty prospekt architektoniczny trójdzielny, polichromowany, wbudowany w balustradę empory.

- Ławy o prostej formie zamykane drzwiczkami. Na płycinach drzwiczek malowane kwiaty.  

Wyposażenie niezachowane

- Pozostałości ołtarza maryjnego przeniesione w 1883 roku do kościoła św. Piotra w Wolgast.

 

Wschodnia ściana szczytowa
Szczyt wschodni
Strona północna
Wieżą zachodnia
Nisza jałmużnicza


08 listopada 2021r. 12 listopada 2021r. 2 12627