dodano: 2023-01-19 20:55:42 edycja: 2024-02-18 23:50:04 autor: 2 odsłon: 4722

GÖRITZ (Gorzyce)

Bundesland:  Brandenburg
Landkreis:  Uckermark

Niewielka wieś położona na wschodnim skraju pradoliny rzeki Ucker, na prastarym trakcie handlowo-wojskowym łączącym miasta Pasewalk i Prenzlau, niemal w pośrodku odległości między nimi. Ślady osadnictwa na tym terenie sięgają epoki kamienia. O średniowiecznym rodowodzie osady świadczą; źródłosłów nazwy odwołujący się do słowiańskiego słowa „gora” – góra, a także placowy układ zabudowy z niewielkim stawem oraz kościołem usytuowanym pośrodku wschodniej pierzei. Na kartach historii pojawiła się dopiero w okresie wojen jakie książęta pomorscy prowadzili z margrabiami brandenburskimi i meklemburskimi. 11 czerwca 1321 roku, w spisie odszkodowań wojennych przyznanych przez książąt pomorskich swoim wasalom wymieniono między innymi żonę Johannisa de Goriz, która otrzymała 1,5 łana ziemi (Pommersches Urkundenbuch VI, 85). W roku 1440 zawarta została w Goritz ugoda między walczącymi stronami. Mimo konfliktu, który z przerwami trwał aż do XV wieku, wieś rozwijała się dynamicznie za sprawą napływu rzesz osadników z zachodu Europy, głównie z Niemiec. Księga ziemska cesarza Karola IV wymieniała w „Ghorytz” 60 łanów ziemi ornej, 17 gospodarstw chłopskich i 26 chałup zagrodniczych. Na przestrzeni wieków swoje udziały mieli tu obywatele Prenzlau oraz okoliczna szlachta, między innymi rody von Wedel i von Holtzendorff. Dynamiczny rozwój wsi przerwała wojna trzydziestoletnia. Wieś wyludniła się czasowo, a gospodarstwa i domy zostały splądrowane i spalone. Na początku XIX wieku wymieniono tylko 10 gospodarstw chłopskich. II wojna światowa nie przyniosła większych zniszczeń w substancji materialnej uszczupliła natomiast zasoby ludzkie. Po roku 1945 na znacjonalizowanych ziemiach utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne (LPG). W oparciu o rozległe łąki w dolinie rzeki Ucker we wsi rozwinęła się szczególnie hodowla bydła mlecznego. Po dziś dzień miejscowość zachowała typowo rolniczy charakter.   

Źródła

- Kościół wybudowano około 1250 roku.
- Od początku był siedzibą parafii dla okolicznych miejscowości Malchow i Nieden.  
- W roku 1680 wzniesiono drewnianą nadbudowę wieży.
- W latach 1992 oraz 2004 – 2006 przeprowadzono gruntowny remont kościoła.  

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku wschodniej pierzei wąskiego placu stanowiącego centrum osady. Otrzymał prosty typ okładu przestrzennego złożony z salowej nawy wzniesionej na planie prostokąta oraz szerszego o niemal metr zachodniego masywu wieżowego o planie prostokąta. Krypta północna została dobudowana prawdopodobnie w nieco późniejszym okresie.

Wszystkie ściany posadowione na kamiennym fundamencie i wysokiej partii cokołowej zakończonej fazowanym gzymsem, wzniesiono z dokładnie obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Dokładniej obrobiono kamienie węgielne oraz kwadry w narożach ścian, w obramieniach portali i okien, w fazowanym gzymsie koronującym ściany. Obecne, bogato profilowane gzymsy, pochodzą z późniejszego okresu.

Portalowe wejścia do wnętrza świątyni usytuowano w podstawie zachodniej ściany wieży oraz pośrodku ściany południowej nawy. Portale otrzymały dwu i trójuskokowe ościeża wykonane w kwadr i klińców granitowych zamknięte ostrołukami. Ostrołukową formę otrzymały również drzwi, w portalu zachodnim dwuskrzydłowe, a w południowym jednoskrzydłowe.    

Okna, zachowane w swej pierwotnej formie, wykonano z kwadr i klińców granitowych. Wąskie, obustronnie rozglifione ościeża zamknięto ostrołukami i skośnymi parapetami. W ścianach północnej i południowej nawy rozmieszczono je symetrycznie, po pięć na przestrzał. Jedynie skrajne okno w elewacji północnej nieco przymurowano w momencie dobudowania zewnętrznej krypty. W ścianie wschodniej zastosowano charakterystyczny układ trzech okien tej samej wysokości. W szczycie wschodnim wykonano niewielki okulus o obustronnie rozglifionych ościeżach, oraz niewielkie okno szczelinowe wentylujące poddasze.      

Przestrzeń nawy zamknięto płaskim stropem belkowym (obecnie odeskowanym) i dwuspadowym dachem krytym dachówką ceramiczną. Pierwotny szczyt był nieco bardziej ostry jednak po wymurowaniu nowych profilowanych gzymsów, kąt dachu uległ nieco większemu rozwarciu, a krawędzie szczytu zostały przemurowane.

Wieża zachodnia, szersza o blisko metr od nawy, otrzymała plan prostokąta. Kamienne ściany dociągnięto do wysokości nawy. Przestrzeń kruchty wieżowej otwarto na nawę arkadą z trzech ostrołukowych przejść. Drewniana nadbudowa o planie kwadratu wzniesiona została w technice szkieletowej. Ściany wieży oszalowano, pozostawiając w elewacji północnej i południowej niewielkie prostokątne otwory przesłonięte żaluzjami. Półszczyty zachodnie wymurowano z cegły a boki zamknięto dachami pulpitowymi. Wnętrze nakryto wielopołaciowym hełmem z osobliwą latarnią i zakończeniem w kształcie dzwonu. Całość zwieńczono iglicą z kulą, wiatrowskazem i gwiazdką. Na wiatrowskazie umieszczono inicjały fundatorów i datę 1694 r.       

Do północnej ściany nawy dobudowano zewnętrzną kryptę pochodzącą prawdopodobnie z późniejszego okresu. Świadczyć może o tym użycie cegły jako materiału wyrównującego warstwy kwadr, jak również zamurowanie w północnej ścianie nawy dolnej partii wschodniego okna. Przybudówka otrzymała plan prostokąta z prostopadłą do nawy osią symetrii. Wnętrze zamknięto dachem trójspadowym krytym dachówką. W ścianach wschodniej i zachodniej pozostawiono prostokątne otwory wentylacyjne obramione cegłą z dekoracyjnie kutą kratą. W ścianie północnej znajdowało się szerokie wejście o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym, obecnie zamurowane.       

Plac kościelny o nieregularnym prostokątnym zarysie otoczony został wysokim kamiennym muren z okazałą bramą od strony zachodniej. Przejście sklepione zostało ostrołukiem, a po stronie wewnętrznej prostokątną niszą zamkniętą łukiem odcinkowym. Całość zwieńczona została niewielkim daszkiem dwuspadowym. Teren kościelny nadal spełnia funkcję lokalnej nekropolii.

Przed murem kościelnym znajduje się głaz narzutowy z inskrypcją upamiętniającą wywodzących się z Göritz poległych w latach 1914-1918 mieszkańców miejscowości.

Po wschodniej stronie kościoła, poza murem kościelnym, znajduje się niewielka kaplica pogrzebowa. 

Wyposażenie  

- Murowany ołtarz z barokową nadstawą z ok. 1710 r., w stylu architektonicznym. Główne podziały wyznaczono dwoma kolumnami korynckimi, gzymsem gierowanym oraz rozbudowanym frontonem. Wszystko ujęto rozbudowaną ornamentyką akantu po bokach. W predelli umieszczono przedstawienie Ostatniej Wieczerzy, w części centralnej obraz ze sceną ukrzyżowania w formie naturalistycznej, a we frontonie moment złożenia Chrystusa do grobu.
- Na ścianie wschodniej sakrarium w postaci głębokiej niszy zamkniętej trójkątnie, z zamykaną metalową kratą.  
- Ambona w stylu późnego renesansu z XVII w. z oktagonalnym koszem wspartym na słupie, zapleckiem i baldachimem. Na bokach wydzielonych strefami gzymsów i niewielkich kolumienek, malowane postacie ewangelistów umieszczone w płytkich niszach zamkniętych półokrągło. Z kolei w arkadach schodów wymalowano wizerunki proroków. Do ambony dostawiona została loża kapłańska. W płycinach drzwi przedstawienie Chrystusa i Lutra oraz herb dawnej rodziny patronackiej - von Wedel.
- Kielich mszalny z 1725 r., wykonany ze srebra, złocony, wysokości 26 cm. Stopa i trzon sześciopłaszczyznowe, guzek okrągły karbowany.
- Mały cynowy kielich z ok. XVII wiek z płaską, okrągłą stopą, stylizowany na gotyk.
- Cyborium z ok. 1600 r., miedziowane i złocone, średnicy 8 cm i wysokości 7 cm. Na zewnętrznej powierzchni walca naklejone są delikatnie grawerowane stojące postacie Chrystusa, Piotra i Pawła, Andrzeja i Jakuba. Wieczko lekko wypukłe, również ozdobione dużym kolistym garbem pośrodku i wieńcem z mniejszych garbów na krawędzi.
- Dębowy kredens barokowy z 1761 r., z wypełnieniami i intarsjami z orzecha włoskiego, autorstwa mistrza stolarskiego Ehrista Kruhla, wykonany w Prenzlau.
- Na ścianie północnej kościoła epitafium drewniane z dwoma skręconymi kolumnami i bogatą snycerską z silnie wystającymi spiralnymi zakończeniami liści. Pośrodku malowany wizerunek Chrystusa na krzyżu, u stóp którego klęczy wraz z rodziną zmarły pastor Christian Schadrach († 1707). Naprzeciwko małe epitafium dziecięce z podobnym ornamentem w postaci herbu.
- Tablica pamiątkowa z 1846 r. w bogatej złotej ramie dla upamiętnienia członków rodu von Wedel.
- Na wieży dwa dzwony, starszy z 1452 roku.
3.jpg
4.jpg
8.jpg
9.jpg
6.jpg
10.jpg
11.jpg
13.jpg
14.jpg
15.jpg
17.jpg
19.jpg
20.jpg
21.jpg
22.jpg
23.jpg
25.jpg
26.jpg
27.jpg
28.jpg
30.jpg
32.jpg
33.jpg
36.jpg
37.jpg
20124.jpg
40.jpg
41.jpg
42.jpg
43.jpg


19 stycznia 2023r. 18 lutego 2 4722