dodano: 2005-10-01 00:00:00
edycja: 2020-12-06 16:33:00
odsłon: 11706
KRAJNIK GÓRNY ( Hohenkränig )
Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: gryfiński
Gmina: Chojna
Diecezja: szczecińsko-kamieńska
Dekanat: Chojna
Parafia: Św. Andrzeja Boboli
Duża wieś o średniowiecznym rodowodzie z zatartym już dziś układem owalnicy, położona na wysokim wzniesieniu nadodrzańskim, otoczona łąkami i polami poprzecinanymi starymi traktami. Lokowana prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku przez margrabiów brandenburskich.
Źródła
- W roku 1270 wzmiankowano osadę Creyenic, zapewne w odniesieniu do Krajnika Górnego.
- W roku 1337 w regestrach brandenburskich użyto już nazwy Kregenick. Wieś stanowiła wówczas lenno rodu von Fiddichow. Inne spotykane nazwy: 1360 Wentzchen Kregenick, 1372 Crenick.
- W 1372 miała tu lenno rodzina von Wedel.
- Od roku 1445 aż do wojny trzydziestoletniej wieś należała do rodu von Strauss.
- Kościół wzniesiono na przełomie XV i XVI wieku.
- W roku 1664 (1668) wieś przeszła w ręce von Kansteinów z Kostrzynia.
- Podczas wojny siedmioletniej w 1758 roku wieś została splądrowana przez wojska rosyjskie.
- W roku 1771 stanowiła własność margrabiny Dorothy Curfurstin ze Schwedt, która podniosła ją ze zniszczeń.
- Po 1788 roku weszła w skład dóbr królewskich Hohenzollernów.
- W 1827 roku wieś przeszła w ręce rodziny von Humbert, która zarządzała majątkiem aż do 1945 r. Obok majątku szlacheckiego we wsi występowały też własności chłopskie. Pod koniec XIX wieku było w niej dziesięciu gospodarzy. Liczba wszystkich mieszkańców wynosiła 419 osób.
- Przed rokiem 1945 we wsi noszącej wówczas nazwę Hohenkranig istniały: dwór rodziny von Strauss, na miejscu którego w 1829 roku wzniesiono pałac, folwark należący do Heinricha von Neumanna, gorzelnia folwarczna i wiatrak. Obecnie zachowały się niewielkie ruiny folwarku oraz dawny park pałacowy o cechach krajobrazowych, z aleją grabową i starodrzewem, otoczony kamiennym murem. Objęty jest on ochroną konserwatorską.
Architektura:
Kościół usytuowano przy zachodnim skraju czworobocznego placu znajdującego się pośrodku wsi. Pierwotnie była to świątynia salowa, wzniesiona na planie prostokąta bez wyodrębnionego prezbiterium i wieży zachodniej, orientowana. Ściany posadowione na kamiennym fundamencie wzniesiono w całości z kamieni narzutowych bez zachowania układu warstwowego. Cegły użyto prawdopodobnie w ościeżach portali i okien oraz w przebudowanym szczycie wschodnim.
Najbardziej okazałą jest elewacja wschodnia, która w wyniku przebudowy dokonanej na przełomie XVI i XVII wieku otrzymała bogatą, renesansową formę szczytu, z falistymi wolutami, kolistym oknem pośrodku flankujących go pilastrów, oraz gzymsami gierowanymi wyznaczającymi poziome podziały. Cały szczyt jest otynkowany.
W elewacji południowej znajduje się portal o prostych ościeżach, zamkniętych łukiem odcinkowym (obecnie zamurowany), oraz trzy okna o nieco rozglifionych na zewnątrz ościeżach zamkniętych również łukiem odcinkowym.
Identyczne okna znajdują się po przeciwległej stronie w elewacji północnej. Jedno z nich jest częściowo przesłonięte przez dobudowane w narożniku północno-wschodnim pomieszczenie zakrystii, kryte płaskim stropem i dachem. Jest to fatalne rozwiązanie psujące całą architekturę budowli, które w przyszłości należałoby zmienić np. w formie rozwiązań XIII wiecznych - zakrystii dobudowanej do wschodniej części elewacji północnej z dachem pulpitowym.
Od zachodu dobudowano w XVI wieku wieżę na planie kwadratu, nieco węższą od korpusu kościoła. Posiada ona wejście od zachodu o prostych ościeżach zamkniętych łukiem odcinkowym, oraz centralnie rozmieszczone okna o takim samym wykroju. Dolna kondygnacja wykonana jest z kamienia narzutowego, górna wzniesiona w XIX wieku z cegły (obecnie w całości otynkowana). Znajdują się w niej dzwony z XV i XVIII wieku. Wieżę wieńczy obecnie ostrosłupowy hełm z krzyżem. Pierwotnie ostatnia kondygnacja zakończona była tarasem z ceglaną balustradą, na którym nadbudowana była jeszcze jedna kondygnacja również kwadratowa w planie, kryta ostrosłupowym hełmem. Wieńczyła go iglica z kulą i krzyżem. W kondygnacji tej znajdował się mechanizm zegarowy a w jej ścianach bocznych tarcze zegarowe. Nad tarczami znajdowały się okna i flankujące je blendy w układzie tryforyjnym.
Wnętrze kościoła przykryte jest drewnianym stropem beczkowym i ceramicznym dachem dwuspadowym.
Plac przykościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony był kamiennym murem. W XIX wieku mur obniżono i zastąpiono ceglanym, zdobionym motywami krzyża łacińskiego z bramą wjazdową od wschodu. Przy murze rośnie kilka lip. Plac kościelny pełnił niegdyś funkcję cmentarza, obecnie splantowany, bez śladu jakichkolwiek nagrobków. W XIX wieku przy południowym odcinku muru postawiono kaplicę pogrzebową.
Nowy cmentarz założono na kwartale przylegającym od południa do placu przykościelnego. Jeszcze jedna nekropolia znajduje się w północno-wschodnim narożniku dawnego parku pałacowego. Stanowi ją XIX wieczny grobowiec właścicieli majątku. Obecnie częściowo zniszczony i zdewastowany.
Wyposażenie:
Z dawnego wyposażenia zachowały się:
- Barokowy ołtarz z XVIII wieku typu ambonowego z dziewiętnastowiecznym obrazem św. Andrzeja Boboli. Obecnie korpus ambony z podstawą i baldachimem dostawiony jest do ściany północnej.
- Feretron procesyjny z XIX wieku, przywieziony przez repatriantów z Milczyc (woj. lwowskie).
01 października 2005r.
06 grudnia 2020r.
11706