dodano: 2004-02-03 00:00:00 edycja: 2020-12-06 16:53:31 odsłon: 10464

GRYFINO ( Greifenhagen )

Województwo: zachodniopomorskie
Powiat: gryfiński
Gmina: Gryfino
Diecezja: szczecińsko-kamieńska
Dekanat: Gryfino
Parafia: Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

Miasto położone nad wschodnim ramieniem Odry - Regalicą, w pobliżu ujścia Tywy, przy lini kolejowej Szczecin-Kostrzyn. W średniowieczu istniał tu gród, oraz osada rybacka i targowa. Do dzisiaj zachował się średniowieczny układ ulic, wytyczonych dookoła kwadratowego rynku. W roku 1254 książę Barnim I lokuje tu miasto Gryfin, a od roku 1271 nadaje mu szereg przywilejów handlowych; zakładania cechów, spławiania towarów Odrą w kierunku morza. Pierwsze fortyfikacje miejskie w postaci drewniano-ziemnego wału sięgają roku 1284. W XIV wieku miasto zostaje obwiedzione murami miejskimi. W roku 1306 na Odrze i Regalicy wzniesiono pierwszy most. Od roku 1394 Gryfin został włączony do Związku Hanzeatyckiego. Pożar w roku 1530 trawi prawie całe miasto, a w roku 1625 mieszkańcy dziesiątkowani są przez zarazę. Od roku 1640 miasto zajmują Szwedzi, a później Brandenburczycy. Podczas ostatniej wojny śródmieście zostało zniszczone w 70 %, zachował się jedynie kościół św. Mikołaja oraz fragmenty murów obronnych z bramą Bańską. Świadectwem ostatnie wojny jest największy na ziemi szczecińskiej cmentarz wojenny założony w 1947 roku. Spoczywa tu 7134 żołnierzy radzieckich (w tym aż 6125 nieznanych).

Źródła

- 1 III 1254 roku Książę Barnim I przydzielił kościołowi św. Mikołaja 4 łany ziemi ornej.
- W roku 1278 Książę Barnim przekazał patronat nad świątynią w Gryfinie kościołowi Panny Marii w Szczecinie.
- W roku 1530 kościół uległ spaleniu.
- Od roku 1534 kościół staje się świątynią protestancką.
- W roku 1725 uderzenie pioruna zniszczyło wieżę kościelną.
- W latach 1861-1863 przeprowadzono gruntowną renowację kościoła.
- 2 IX 1945 roku kościół został poświęcony przez ks. Jana Palicę i przywrócony do kultu pod nowym wezwaniem Narodzenia NMP.

Architektura:

Kościół założony został na planie krzyża greckiego z wieżą od zachodu. Wznosić go poczęto w technice kwadr granitowych, dlatego nie mamy dziś większego problemu w oddzieleniu pierwotnego założenia od późniejszych dobudówek i przebudowy. Kwadry granitowe charakteryzują się doskonałą techniką obróbki i ułożone są w regularne warstwy. W pierwszej fazie budowy powstały; transept, wydłużony chór, filary oddzielające skrzyżowanie od naw bocznych i nawy środkowej, oraz podstawa wieży zachodniej.

W drugiej fazie budowy - wczesnogotyckiej (XIII/XIV wiek) - powstał szczyt wschodni z charakterystycznym wielkim oknem o profilowanych i rozglifionych na zewnątrz ościeżach. Otoczone jest ono dodatkowo ślepą arkadą trójlistną i galeryjką z takich samych arkad. Z tego samego okresu pochodzą, wykonane w cegle, okienka sprzężone po dwa o zakończeniu półokrągłym lub ostrołukowym, umieszczone ponad sklepieniem obecnej nawy środkowej.

W trzeciej fazie - późnogotyckiej (XV/XVI wiek) - dobudowano po obu stronach korpusu świątyni nawy boczne i założono nad całością sklepienia gwiaździste, zastępujące wcześniejszy strop drewniany. O jego obecności świadczyć może brak przypór, jak i otwory po belkach, znajdujące się dzisiaj w ścianach ponad sklepieniem. Nawy boczne już oskarpowane, kryte są dwuspadowymi dachami poprzecznymi, zamkniętymi gotyckimi szczytami dekorowanymi maswerkowym oknem i blendami w układzie piramidalnym. Wydaje się, że w tym samym okresie zmieniono również wszystkie okna w chórze i transepcie, jak również szczyty transeptu, które podobne są do szczytów naw bocznych. Świadczy o tym ich późnogotycka forma jak i użyta do ich wykonania cegła. Szczyty zwieńczone są dodatkowo pinaklami i żabkami.

Przy północnej ścianie chóru wzniesiono zakrystię krytą dachem dwuspadowym, zakończonym szczytem z ostrołukowymi blendami i pinaklami. Charakterystyczną cechą tej przybudówki są zastosowane przypory, jak również sklepienie krzyżowo-żebrowe.

Wieża zachodnia cztero kondygnacyjna, wzniesiona została na planie kwadratu i posiadała pierwotnie przejście arkadowe otwarte z trzech stron. W jednej trzeciej swej wysokości wzniesiona została z kwadr granitowych, a wyżej z cegły. Ostania kondygnacja zamknięta ośmiobocznie posiadała galeryjkę i stożkowy, ceglany hełm, po przebudowie zastąpiony barokowym hełmem z zegarem, zwieńczonym latarnią i smukłą iglicą. Ściany boczne wieży rozczłonkowane są ostrołukowymi, maswerkowymi oknami i blendami. Okalające wieżę gzymsy okapnikowe wyznaczają natomiast poszczególne kondygnacje. W wieży znajdował się też główny portal wejściowy - nie zachowany. Po zamurowaniu od północy i południa arkadowego przejścia, w ścianie zachodniej wykonano ostrołukowy, profilowany, rozglifiony portal.

Pozostałe portale znajdują się w ścianach szczytowych transeptu. Portal północny trzykrotnie schodkowany posiada łuk ostry oraz ukośnie profilowany cokół. Portal południowy tylko w dolnej swej części wykonany jest z granitu. Część górna, ceglana, oddzielona jest od części dolnej płaską, granitową płytą pełniącą funkcję opornika. Ościeża są trzykrotnie schodkowane i posiadają cokół. Krawędzie lewej strony ościeży mają przekrój gruszkowy, na przemian z połową sześcioboku otrzymaną przez ścięcie krawędzi prostokątnej. Z prawej strony natomiast znajdują się trzy wałki na przemian z krawędziami prostokątnymi. Posiadał on prawdopodobnie zwieńczenie w formie wimpergi, której jedynie fragmenty się zachowały. W ścianie północnej chóru, pomiędzy transeptem a zakrystią, znajduje się jeszcze jeden granitowy, zapewne dwuuskokowy, ostrołukowy portal. Obecnie jest on zamurowany.

Wszystkie ściany posiadają ukośnie profilowany cokół zachodzący na ościeża portali i również profilowany, ceglany gzyms. Całość świątyni kryta jest dwuspadowym dachem ceramicznym. Motywem wyróżniającym świątynię jest niewielka ceglana sygnaturka umieszczona nad skrzyżowaniem naw.

Gryfińska świątynia należy do nielicznej grupy świątyń pomorskich, które ze względu na swą wyjątkowość stały się prekursorami nowych stylów i rozwiązań w dziedzinie architektury sakralnej na tym terenie. To zaszczytne miejsce otrzymała dzięki założeniu na planie krzyża greckiego z wieżą od zachodu. Ten typ kościołów pojawia się najpierw w Bizancjum. W okresie średniowiecza rozwija się we Włoszech i Francji. Do nas dociera za pośrednictwem Westfalii, Meklemburgii lub Brandenburgii. Gryfińska świątynia jest więc doskonałym przykładem szerokich wpływów księcia Barnima I na dworach europejskich, jak również wspaniałym świadectwem jego wszechstronnego mecenatu.

Wyposażenie:

- Ambona renesansowa z 1605 roku wykonana z piaskowca.
- Dzwon z 1680 roku.
- Organy, zbudowane w drugiej połowie XIX wieku przez organmistrza Barnima Grüneberga. Jest to instrument jednorodny i niemal w całości zachowany oryginalnie. Wystrój i wyposażenie (oprócz piszczałek prospektowych) nie uległy zmianie od czasu powstania. Wewnętrzne wyposażenie instrumentu o romantycznym zespole dźwięków, odpowiada charakterem formie zewnętrznej obudowy z neogotyckim prospektem. Organy stanowią reprezentatywny przykład budownictwa organowego II połowy XIX wieku na terenie Pomorza Zachodniego. Stan techniczny organów pozostawia wiele do życzenia, po zniszczeniu przez wandali wnętrza instrumentu, nie gra II manuał oraz pedał i większość głosów. Wymagają natychmiastowego remontu. Traktura mechaniczna, wiatrownice klapowo-zasuwowe.
Głosy: 31
Klawiatury: 2+P
Traktura gry: mechaniczna
Traktura rejestrów:  mechaniczna.
Klawiatury: 2
manuały: C-f3,
pedał: C-d1.
Nazewnictwo głosów oryginalne.
 
DYSPOZYCJA ORGANÓW
 
MANUAŁ I
Octave 4
Rohrfloete 4
Rauschquinte 2 2/3
Mixtur 4 fach.
Cornett 3 fach.
Trompete 8
Bordun 16
Principal 8
Gamba 8
Gemshorn 8
Hohfloete 8
Gedackt 8
 
MANUAŁ II
 
Rohrfloete 8
Octave 4
Flet travers 4
Progr. harm 2-3 fach.
Oboe 8
Liebl. Gedackt 16
Geig. Principal 8
Salicional 8
Aeoline 8
Floete harm 8
Man. Copel II
Calcant
 
PEDAŁ
 
Violoncell 8
Bassfloete 8
Octave 4
Posaune 16
brak tabliczki
Principal 16
Subbass 16
Quintbass 10 2/3
Octavbass 8
Ped. Copel I
Ped. Copel II
Cuacuant
 

Wiadomości zaczerpnięte ze strony http://www.organy.art.pl/index.php dzięki sugestii Karola Żubrowskiego

 

 

Usytuowanie kościoła i cmentarzy
Plan przyziemia kościoła
Detal architektoniczny - pinakiel i sterczyny
Sygnaturka
Profilowane ościeże portalu
Portal południowy
Portal zachodni - wieżowy
Portal północny - prezbiterium
Portal północny
Szczyt południowy
Szczyt wschodni
Wieża
Wieża zachodnia
Strona południowa
Kościół od południa
Zdjęcie satelitarne centrum miasta


03 lutego 2004r. 06 grudnia 2020r. 10464