dodano: 2009-04-27 19:37:58 edycja: 2024-02-18 23:57:56 odsłon: 7293

BLUMBERG

Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark

 

Niewielka wieś o średniowiecznym rodowodzie położona na wzniesieniu morenowym stanowiącym wschodni brzeg pradoliny rzeki Randow, w odległości ok. 17 km na zachód od miejscowości Gartz (Oder). Mimo upływającego czasu zachowała swój typowo rolniczy charakter, ze zwartą zabudową i centralnie zlokalizowanym kościołem.  

Źródła

- Kościół wzniesiono w drugiej połowie XIII wieku.
- Najstarsza wzmianka pochodząca z 1584 roku, wymienia miejscowość ze znajdującym się w niej kościołem o strzelistej wieży, na której zawieszone są trzy dzwony.
- W roku 1637 wspomniano kielich mszalny przekazany gminie kościelnej, a pochodzący jeszcze sprzed reformacji.
- Kościół ucierpiał nieznacznie podczas wojny trzydziestoletniej. 
- W roku1664, na prowizorycznie odbudowanej wieży, zawieszono dzwon ufundowany przez rodzinę von Sydow, a odlany w Szczecinie przez Christiana Kökeritz.
- W latach1685-88 przeprowadzono gruntowną naprawę dachu kościoła i witraży.
- W roku 1707 wyposażenie kościoła uzupełniono o nowy ołtarz. 
- Na przełomie roku 1718-19 zawieszono nowy duży dzwon odlany w Szczecinie. Fundatorami byli: Georg von Sydow i jego żona Eleonora. Dzwon ten usunięto w 1917 roku i przekazano na potrzeby wojenne.
- W roku 1735 wykonano nową nadbudowę wieży za kwotę 2025 talarów. Dzieło to upamiętniono okolicznościową inskrypcją na jednej z belek konstrukcyjnych.
- W roku 1736 zamontowano na wieży mechanizm zegarowy zakupiony za kwotę 114 talarów.
- W roku 1756 przeprowadzono konieczny remont wieży i dachu nad nawą.
- W 1772 roku na nowo ukształtowano wnętrze kościoła: wybudowano emporę i nowe organy, przebudowano ołtarz umieszczając w nim ambonę.
- W roku 1785 przeprowadzono naprawę wieży.
- W latach 1848-49, górnej kondygnacji wieży nadano nową formę zachowaną do dnia dzisiejszego. Łączny koszt robót wyniósł 2288 talarów.
- W roku 1917 armia niemiecka zarekwirowała dzwony z przeznaczeniem na cele wojenne.
- W roku 1929 zawieszono na wieży nowe dzwony (staliwne) odlane przez firmę Schilling in Apolla. 
- Na przełomie roku 1956-57 przeprowadzono gruntowną renowację wieży; między innymi naprawiono elewacje ścian i pokrycie hełmu wieży.
- W roku 1960 zmieniono pokrycie wieży, wprowadzając w miejsce łupka skalnego dachówkę ceramiczną.
- W roku 1963, z powodu aktów dewastowania krypty podprezbiterialnej rodziny von Osten,zamurowano wejście a ciała tam złożone pochowano na palcu kościelnym.
- W roku 1966 przeprowadzono renowację witraży.                   
- W latach 1966/68 przeprowadzono reorganizację wnętrza kościoła. Zmniejszono emporę zachodnią, kosz ambony usunięto z ołtarza i umieszczono przy ścianie północnej.
- W roku 1969 przeprowadzono prace ochronne i zabezpieczające na drewnianej konstrukcji wieży kościelnej.
- W 1973 roku zamontowano na wieży elektryczny mechanizm napędowy dzwonów.
- W latach 1998-2000 dzięki ofiarności byłych i obecnych mieszkańców miejscowości, oraz darowiznom przekazanym ze strony Urzędu Gminy, miejscowych zakładów pracy oraz dr. Hansa Martin, przeprowadzono ponowną gruntowną naprawę wieży.

Architektura

Kościół usytuowano pośrodku wsi na parceli wydzielonej kamiennym murem. Otrzymał typowy dla trzynastowiecznej architektury wiejskiej układ, składający się z prostokątnego korpusu nawowego zamkniętego od zachodu masywem wieżowym tej samej szerokości co nawa.
Wszystkie ściany posadowiono na kamiennym fundamencie i niewysokim cokole, zakończonym fazowanym gzymsem obiegającym całą świątynię. Wymurowano je z dokładnie obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne warstwy. Dokładniej obrobiono jedynie narożniki ścian, ościeża portali i okien.
 
Żaden z trzech portali, stanowiących niegdyś wejścia do świątyni, nie jest obecnie użytkowany. Najbardziej okazały jest portal osadzony w ścianie zachodniej masywu wieżowego. Jego trójuskokowe ościeże, zamknięte ostrołukiem z elementem zwornikowym, wykonane jest z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. Archiwoltę otacza dodatkowy wieniec mniejszych kwadr. W ściśle nieokreślonym czasie został on częściowo zamurowany, a w jego świetle wykonano nowe wejście w formie prostego ościeża zamkniętego łukiem odcinkowym. Wydaje się, że podniesiono również próg znajdujący się pierwotnie nieco niżej. Trudno też jednoznacznie stwierdzić, czy gzyms cokołowy obiegający świątynię zachodzi na ościeża portali?
Drugi portal usytuowany jest w ścianie południowej nawy. Dwuuskokowe ościeże, zamknięte ostrołukiem z elementem zwornikowym, wykonane jest z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. Archiwoltę otacza dodatkowy wieniec mniejszych kwadr. Został on zamurowany i archiwolta częściowo zniszczona podczas wybijania nowego okna.
 
Trzeci z portali usytuowany jest w ścianie północnej nawy. Posiada on jednouskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem. Również i on został zamurowany a jego archiwolta całkowicie zniszczona przy wybijaniu nowego okna.
 
Podobny los spotkał wszystkie okna świątyni. Zostały one zamurowane lub przemurowane. Zachowane relikty pozwalają jednak ustalić ich formę. Były to wąskie otwory o prostych, rozglifionych na zewnątrz ościeżach zamkniętych delikatnym ostrołukiem. Ościeża wykonano z dokładnie obrobionych kwadr i klińców granitowych. W późniejszym okresie zastąpiono je wysokimi i znacznie szerszymi oknami o prostych, rozglifionych na zewnątrz i zamkniętych łukiem koszowym ościeżach.
W ścianie wschodniej znajdowały się trzy okna o trudnym do ustalenia układzie. Środkowe jest obecnie zamurowane a ościeża bocznych przemurowane i otynkowane. Szczyt wschodni dekorowany jest trzema płytkimi blendami w układzie piramidalnym, nad którymi znajduje się okulus o rozglifionym, prostym ościeżu. W dolnej partii ściany wschodniej, opodal parapetu prawego okna, znajduje się zamurowane wejście o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym. Prowadziło ono do podprezbiterialnej krypty fundatorów, w której złożone było około 36 trumien, osób dorosłych i dzieci.
 
Wnętrze zamknięte jest płaskim stropem belkowanym, polichromowanym, oraz dachem siodłowym krytym dachówką ceramiczną. 
 
Do ściany południowej dobudowana została zakrystia pełniąca obecnie także rolę kruchty wejściowej. Pomieszczenie o planie kwadratu zamknięte jest płaskim stropem oraz dachem siodłowym prostopadłym do osi kościoła, krytym dachówką ceramiczną. Wejście o prostym ościeżu zamkniętym łukiem odcinkowym znajduje się w ścianie południowej. Powyżej wejścia niewielkie, kwadratowe okienko.
 
Wieża zachodnia na przestrzeni wieków wielokrotnie zmieniała swą formę. Dwukondygnacyjna bryła złożona z kamiennej podstawa i drewnianej nadbudowy powiązanej z więźbą dachową, zyskała w późniejszym okresie jeszcze jedną kondygnację.  
Najmniej zmieniona jest podstawa wieży wzniesiona na planie prostokąta, ułożonego prostopadle do osi kościoła. Ściany, szerokością i wysokością równe nawie, wymurowano z kwadr granitowych. Ślady znacznych przemurowań i uzupełnień w ścianie północnej, świadczą o złym stanie technicznym wieży w przeszłości. W podstawie wieży znajduje się główny portal wejściowy, który poprzez kruchtę wieżową wprowadzał do wnętrza świątyni.
 
Na kamiennej podstawie oparta jest nadbudowa wieży wzniesiona na planie kwadratu, flankowana po bokach połaciami dachów pulpitowych, zespolonych z więźbą dachową całego kościoła. Nadbudowa, posiadająca pierwotnie konstrukcję szkieletową, została w późniejszym okresie zastąpiona cegłą i otynkowana. W podziale ścian wykorzystano lizeny zwieńczone profilowanym gzymsem. W szerokiej lizenie środkowej ścian północnej i południowej, osadzono okna o prostych ościeżach zamkniętych łukiem odcinkowym z dodatkową opaską okienną oraz wysuniętymi przed lico ścian parapetami. Przesłonięte są one dwudzielnymi żaluzjami. W ścianie zachodniej zastosowano imitacje okien w postaci prostych opasek zamkniętych łukiem odcinkowym. W dolnej znajduje się okulus o prostym ościeżu.  
Trzecia kondygnacja wzniesiona została również na planie kwadratu. Posiada konstrukcję szkieletową z dekoracyjnym szalowaniem. Dokonujące pionowego podziału ścian lizeny zwieńczono profilowanymi gzymsami z półkolistymi naczółkami, w których osadzono tarcze zegarowe. Pośrodku ścian znajdują się okna o prostych ościeżach zamkniętych półokrągło, wsparte na ślepych balustradach. Całość zamknięta jest barokowym hełmem z prostokątną latarnią. Wieńcząca ją iglica zakończona jest kulą oraz ozdobną chorągiewką w postaci anioła trzymającego chorągiewkę z inskrypcją - GLORIA. Hełm pokryty jest łupkiem skalnym.     
 
Parcela kościelna o regularnym prostokątnym zarysie otoczona jest kamiennym murem z furtami oraz bramą przejazdową od południa. Posiada ona formę zadaszonego łuku odcinkowego wspartego na dwóch filarach. Teren porośnięty starodrzewem spełniał funkcje cmentarza. Obecnie nieużytkowany z zachowanymi nielicznymi nagrobkami.  

Wyposażenie

- Ołtarz ambonowy z roku 1707 z zachowanymi tarczami herbowymi oraz własnoręcznymi podpisami fundatorów i patronów kościoła: Georg Heinrich von Sydow und Eleonore, geb. Von Pufendorf. Po usunięciu kosza ambony umieszczono w nim obraz przedstawiający scenę ukrzyżowania.
- Ambona barokowa z 1695 roku ufundowana przez rodzinę von Sydow. Na płycinach kosza umieszczono płaskorzeźby czterech ewangelistów oraz tarczę herbową fundatorów. Pierwotnie usytuowana była przy północnej ścianie kościoła. W okresie późniejszym zastąpiono ją ołtarzem ambonowym. Przedstawienia ewangelistów umieszczono jednak w płycinach nowego kosza ołtarza. W latach sześćdziesiątych XX wieku kosz ołtarza ambonowego ponownie umieszczono przy ścianie północnej.
- Empory ufundował w 1772 roku Heinrich Carl. Wsparte na słupach okalały pierwotnie większą część świątyni. W późniejszym okresie, przy wybijaniu nowych otworów okiennych, zostały znacznie skrócone. Empora muzyczna z niewielkim prospektem organowym zamontowanym na balustradzie.
- Organy ufundowane przez Heinricha Carla z 1772 roku. Niewielki prospekt zamontowany bezpośrednio na emporze.
- Granitowa kwadra z ornamentem szachownicy umieszczona jest w północno-wschodnim narożniku prezbiterium, siódmy kamień od góry. Ornament złożony z rombów znajduje się na wschodniej płaszczyźnie kamienia.
- Na wieży zamontowane są dzwony.  

 

Strona północna
Ściana wschodnia
Okna w ścianie wschodniej
Podstawa wieży
Portal zachodni
Zamknięcie archiwolty
Ościeże portalu
Okno południowe - wtórne
Portal południowy
Zamknięcie archiwolty
Portal północny
Relikt okna pierwotnego
Relikt okna pierwotnego
Relikt okna pierwotnego
Relikt okna pierwotnego
Okno południowe
Narożnik ścian
Fazowany gzyms cokołowy
Wejście do krypty
Kruchta południowa
Wejście do kruchty
Wieża
Wieża
Brama wjazdowa
Brama wjazdowa
Krzyż nagrobny - pozostałość po cmentarzu


27 kwietnia 2009r. 18 lutego 7293