dodano: 2020-12-15 21:24:37 edycja: 2020-12-15 21:34:24 autor: 2 odsłon: 9496

KLEPTOW (Kłopotów)

Bundesland: Brandenburg
Landkreis: Uckermark

Niewielka wieś położona na morenie dennej między dolinami rzek Ucker i Randow, w odległości 11 km na północny wschód od Prenzlau, w połowie drogi do Brissow. Ulicowy układ zabudowy ukształtowany został na przełomie XII i XIII wieku w efekcie akcji kolonizacyjnej. Źródłosłów nazwy nawiązuje jednak do słowiańskiego słowa określającego pukanie-uderzanie. Centrum osady skupione zostało wokół dworu i kościoła. Po raz pierwszy wieś Clepetow (Cleptowe) wspomniana została w księdze ziemskiej Marchii Brandenburskiej w 1375 roku, jako miejsce dysponujące 54 łanami ziemi uprawnej. Trzy łany należały do kościoła, cztery do dworu Jakoba Wollyna. Swoje własności mieli tu również okoliczni rycerze oraz mieszczanie z Prenzlau. W 1650 roku wieś ucierpiała poważnie w trakcie wojny trzydziestoletniej i wyludniła się. Dopiero w XVIII wieku nastąpiło ponowne ożywienie. W XIX wieku dwór i folwark w Kleptow należały do rodziny Hertz.    

Źródła

- Kościół wybudowano w drugiej połowie XIII wieku.  
- W XVIII wieku wzniesiono konstrukcję szkieletową obecnej wieży i wymieniono więźbę dachową.
- Wnętrze kościoła zostało odnowione i zmienione w 1831 roku.
- W 1992 roku odrestaurowano mur kościoła ze wschodnią bramą wjazdową oraz południową bramką.
- W latach 1996-1999 kościół przeszedł gruntowny remont.

Architektura

Kościół w Kleptow wzniesiony został na zachodnim skraju wiejskiej zabudowy w bezpośrednim sąsiedztwie drogi. Usytuowano go na skraju naturalnego wyniesienia. Jest to niewielka budowla salowa założona na planie prostokąta z prosto zamkniętym prezbiterium oraz wieżą zachodnią szerszą od nawy, otwierającą się na nią szerokim łukiem. Łuk ten w późniejszym okresie zamurowano.

Wszystkie ściany nawy posadowiono na kamiennym fundamencie, ściany wieży dodatkowo na bardzo niskim wysuniętym nieco, prostym cokole. Wymurowano je z bardzo dobrze obrobionych kwadr granitowych łączonych zaprawą wapienną, ułożonych w regularne poziome warstwy. Dokładniej obrobiono kwadry tworzące ościeża portali i okien oraz narożniki ścian. Prawdopodobnie wieńczył je profilowany gzyms koronujący, którego relikty zachowały się w podstawie szczytu wschodniego. Zapewne został usunięty, ponieważ korona murów nosi wyraźne ślady przemurowań. Wnętrze zamknięto stropem belkowym krytym dachówką ceramiczną.    

Kościół otrzymał trzy portalowe wejścia. Największym, jest portal zachodni usytuowany w podstawie wieży na osi kościoła. Posiada trójuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem bez elementu zwornikowego. Dwuskrzydłowe drzwi o ostrołukowym wykroju zamykają światło wejścia. Najbardziej okazałym jest portal usytuowany w południowej ścianie korpusu nawowego. Posiada wprawdzie tylko dwuuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem, jednak kwadry i klińce granitowe są tu doskonale opracowane, równe i bardzo starannie spasowane. Trzeci portal znajduje się w ścianie północnej w bezpośrednim sąsiedztwie nieistniejącej zakrystii. Posiadał dwuuskokowe ościeże zamknięte ostrołukiem. Niestety został zamurowany. W licującym wypełnieniu, umieszczono klińce informujące o drugim ościeżu.

Zachowały się pierwotne otwory okienne osadzone symetrycznie na przestrzał po trzy w ścianach północnej i południowej. Posiadają dobrze opracowane rozglifione kamienne ościeża zamknięte delikatnym ostrołukiem. Podobne okna, lecz w układzie piramidalnym znajdowały się we wschodniej ścianie szczytowej. W późniejszym okresie i zapewne pod wpływem nowej maniery, zostały przemurowane w cegle i ujęte płytką prostokątną niszą o ceglanym obramieniu. Odbiciem tej pierwotnej koncepcji są płytkie ostrołukowe blendy zdobiące szczyt wschodni o wyraźnie piramidalnym układzie.    

Jaką formę zamierzano nadać wieży zachodniej nie wiemy? Zachowana podstawa, oparta na planie prostokąta i wyraźnie szersza od nawy, sugerowałaby rozwiązanie w stylu westwerku. Mury musiałyby wychodzić wtedy ponad kalenicę dachu nawy i być zamknięte np. dachem dwuspadowym pomiędzy szczytami. Za takim rozwiązaniem przemawiałaby „prowizoryczność” obecnej konstrukcji szkieletowej powstałej dopiero w XVIII wieku oraz brak okien i dekoracji ścian, które znajdowałyby się w wyższej partii murów. Czy jednak tak niewielką miejscowość jak Kleptow byłoby stać na taką „ekstrawagancję”? Prawdopodobnie więc kamienne mury podstawy wieży docelowo zostały zrównane z nawą. Wyższe kondygnacje były wzniesione w drewnianej konstrukcji szkieletowej. Kościół musiał ulec spaleniu podczas wojny trzydziestoletniej i dopiero nowa fala przybyłych do Kleptow osadników odbudowała świątynię nakrywając ją nowym dachem i wznosząc obecną konstrukcję nadstawy wieży. Otrzymała plan kwadratu a wszystkie ściany, łącznie z półszczytami, oszalowano. Wnętrze zamknięto dachem czterospadowym z latarnią. Ostrosłupowy hełm wieńczy iglica z kulą, wiatrowskazem i gwiazdką. Na chorągiewce umieszczono datę 1999.         

W północno-wschodniej partii muru nawy zachowały się relikty zakrystii w postaci zamurowanego wejścia łączącego ją z kościołem oraz wystających z lica kamieni wiążących mury. Posiadała plan czworoboku i kryta była prawdopodobnie płaskim stropem belkowym oraz dachem pulpitowym. Jego zasięg dokładnie ukazuje odmienna faktura muru złożonego z nieobrobionych głazów narzutowych z warstwami wyrównującymi.     

Teren kościelny o regularnym prostokątnym zarysie otoczony jest kamiennym murem, w partii północnej uzupełnionym cegłą. Wejście na teren kościoła znajduje się po stronie wschodniej. Stara ceglana brama z szerokim łukowatym przejazdem pochodzi z około 1600 roku. W ciągu muru południowego, od strony drogi, wykonano współczesną furtę. Teren przykościelny nadal pełni funkcję lokalnej nekropolii. W narożniku północno-zachodnim zachowało się kilka starych grobów rodziny Hertz, do której należał dwór i folwark.  

Wyposażenie

- Ołtarz murowany z wnęką (sepulcrum?) w południowej ściance, otynkowany. Przed ołtarzem trzystopniowe podium z obustronną balustradą.
- Renesansowa nadstawa ołtarza z XVII wieku o formie architektonicznej rozczłonkowana kolumnadą, rozbudowanymi gzymsami i dekoracyjnymi fryzami oraz frontonem zwieńczonym krzyżem. W podwyższonej predelli umieszczono przedstawienie ostatniej wieczerzy, w części centralnej ukrzyżowania. Po bokach postacie czterech ewangelistów.
- Ambona renesansowa z tego samego okresu. Ośmioboczny kosz spoczywa na krótkiej krętej stopie owiniętej winoroślą. Boki i balustrada rozczłonkowane arkadami wypełnionymi delikatnym ornamentem.
Zaplecek z inskrypcją zawierającą cytaty z Księgi Samuela i Ewangelii Łukasza "Pan zachował nas aż do tego momentu”. „Błogosławieni, którzy słuchają słowa Bożego i zachowują je”. Baldachim ośmioboczny w formie kopuły, zwieńczony jabłkiem królewskim.  
- Dwie ławy kolatorskie usytuowane po obu stronach prezbiterium oraz ławy dla wiernych zamykane drzwiczkami, w tym samym renesansowym stylu.
- Empora organowa o cechach renesansowych wsparta na słupach z niewielkim prospektem organowym. Przed emporą dobudowano przeszklone pomieszczenie tzw. kościół zimowy.   
- Organy z 1820 roku z renesansowym prospektem o architektonicznej formie.
- Dwa świecznik z mosiądzu na trójnogach z początku XIX wieku.
- Dwa dzwony stalowe odlane przez firmę Schilling-Apolda z 1956 roku.
- Sakramentarium we wschodniej ścianie prezbiterium w postaci prostokątnej wnęki w murze.  
 

Wyposażenie niezachowane    

- Dwa cynowe kielichy z 1709 i 1818 roku.  
- Dzwony:
- Duży, o średnicy 1,05 m, na szyi pomiędzy gładkimi liniami szereg płaskorzeźb. W 1918 roku oddany na cele wojenne.
- Mały, o średnicy 62 cm, bez napisu i zdobienia, tylko z gładkimi liniami na szyi, odlany w ok. 1300 roku. Obecnie w Muzeum Dzwonów w Apoldzie.

 

Strona południowo-wschodnia
Strona zachodnia
Nadbudowa wieży
Iglica
Brama wschodnia
Furta południowa
Elewacja południowa
Relikt gzymsu koronującego
Występ muru wieży
Portal południowy
Portal zachodni
Strona północna
Elewacja północna
Elewacja północna
Relikty zakrystii
Zamurowane wejście z zakrystii do prezbiterium
Portal północny
Okno południowe
Okno północne
Okna wschodnie
Blendy szczytu wschodniego
Nekropolia rodu Hertz
Gzyms cokołowy
Prezbiterium
Ołtarz
Sakramentarium
Ambona
Nawa
Prospekt organowy


15 grudnia 2020r. 15 grudnia 2020r. 2 9496